Najchętniej czytany konserwatywny portal Warmii i Mazur
  • Fundacja im. Piotra Poleskiego
  •    
  • Kontakt
Opinie Olsztyn
  • Olsztyn
  • Warmia i Mazury
  • Historia
  • Kultura
  • Media
  • Polityka
  • Społeczeństwo
Brak wyników
Zobacz wszystkie wyniki
Opinie Olsztyn
  • Olsztyn
  • Warmia i Mazury
  • Historia
  • Kultura
  • Media
  • Polityka
  • Społeczeństwo
Brak wyników
Zobacz wszystkie wyniki
Opinie Olsztyn

„Bunt” Żeligowskiego, czyli jak Polacy odzyskali Wilno

Redakcja
12 października 2020
Historia
Czas czytania (około): 5 minut
0
A A
Generał Żeligowski

Gdy wybuchła wojna polsko-bolszewicka Litwini początkowo byli neutralni. Jednak gdy Rosjanie ruszyli na Warszawę, Litwini złamali zasadę neutralności. – Pozwolili armii sowieckiej przejść przez swoje terytorium, a następnie we współdziałaniu z Rosjanami przekroczyli linię Focha, atakując wojska polskie. 12 lipca Litwini podpisali układ z Rosją, na mocy którego zdobyte przez Armię Czerwoną Wilno zostało przekazane Litwinom.

Michaił Tuchaczewski, dowódca rosyjskiego Frontu Zachodniego, tak opisywał woltę Litwinów: „Kiedy tylko Litwini wyczuli, że Armia Czerwona odnosi zupełnie wyraźne powodzenia, ich stanowisko neutralności natychmiast zmieniło się na wrogie w stosunku do Polski. Oddziały litewskie uderzyły na polskie siły”.

Sytuacja zmieniła się w sierpniu 1920 roku, kiedy Polacy odparli Armię Czerwoną pod Warszawą, a we wrześniu rozgromili Sowietów nad Niemnem. – Wkroczenie do Wilna nie wchodziło jednak w grę z powodu międzynarodowego zobowiązania rządu polskiego – na konferencji w belgijskim Spa 10 lipca zabiegający o pomoc w walce z bolszewikami polski rząd zobowiązał się bowiem do oddania Wilna Litwie.

Jesienią 1920 roku sprawy skomplikowały się dla Polaków jeszcze bardziej. Polskie władze negocjowały z Litwinami przebieg linii demarkacyjnej między wojskami obu państw. 7 października została podpisana tzw. umowa suwalska, zgodnie z którą Wilno pozostawało po stronie litewskiej. Zapisy dokumentu miały wejść w życie 10 października. Wydawało się, że klamka zapadła.

Jednak w tym samym czasie, gdy dyplomaci uzgadniali szczegóły porozumienia, Józef Piłsudski miał już gotowy plan zajęcia Wilna. „Zdecydowałem jednak, by stan faktycznego posiadania orężem do Wilna wprowadzić”, napisał marszałek we wspomnieniach. Na Wileńszczyznę i Wilno miały ruszyć „zbuntowane” polskie oddziały, które przy wsparciu miejscowej ludności wyprą wojska litewskie. Do realizacji tego zadania Piłsudski wybrał pochodzącego z Wileńszczyzny gen. Lucjana Żeligowskiego. 1 października Piłsudski przedstawił mu swój plan. „Marszałek tak ocenił sytuację: Jeżeli teraz Wilna nie uratujemy, to historycy nam tego nie darują. Zrobić to tylko może sama ludność za pomocą Litewsko-Białoruskiej Dywizji. Trzeba zorganizować powstanie”, opisywał generał w książce „Wojna w roku 1920”.

Żeligowski zaakceptował propozycję i stanął na czele liczącego 15 tys. zgrupowania wojsk. Jego główną siłą była 1 Dywizja złożona z żołnierzy pochodzących z Kresów Północno-Wschodnich. Wzmacniały ją dwa pułki kawalerii oraz oddział ochotniczy mjr. Mariana Kościałkowskiego.

Marsz na miasto

„W imię prawa i honoru naszego wspólnego z Wami uwolnię ziemie nasze od najeźdźcy, ażeby Sejm Ustawodawczy tych ziem w Wilnie zwołać, który jedyny o ich losach decydować będzie”, głosiła odezwa gen. Lucjana Żeligowskiego wydana rankiem 8 października 1920 roku do żołnierzy 1 Dywizji Litewsko-Białoruskiej. Tak rozpoczął się słynny „bunt” Żeligowskiego, w efekcie którego oddziały generała, wypowiadając posłuszeństwo polskiemu dowództwu, zajęły Wilno.

Świtem 8 października generał wysłał depeszę do gen. Władysława Sikorskiego, dowódcy 3 Armii, której podlegało zgrupowanie. Informował o wypowiedzeniu posłuszeństwa i objęciu dowództwa nad „zbuntowanymi” żołnierzami. i o 6 rano oddziały ruszyły na Wilno. Siły litewskie w kilku miejscach próbowały stawić opór, jednak Polacy mieli kilkukrotną przewagę i wieczorem zatrzymali się 20 km przed miastem. Następnego dnia polscy mieszkańcy Wilna zaatakowali jednostki litewskie i zajęli sporą część miasta. Litewskie władze cywilne ewakuowały się, przekazując władzę przedstawicielom Ententy. O godzinie 14.15 dnia 9 października do Wilna wkroczyły oddziały Żeligowskiego. „W całym mieście zapanował bezgraniczny entuzjazm. Żołnierzom całowano ręce, ściskano, obejmowano konie”, opisywał generał.

Na spotkaniu z przedstawicielami Ententy gen. Żeligowski stwierdził, że zajął Wilno „żeby bronić praw ludności i dać jej możność powiedzenia, czego chce”. Oficer wydał dekret proklamujący powstanie Litwy Środkowej i powołał Tymczasową Komisję Rządzącą. W jej skład weszli przedstawiciele wszystkich liczących się polskich ugrupowań. Generał obwieścił też, że o przynależności politycznej Wilna i Litwy Środkowej zadecyduje sejm ustawodawczy.

Litwa Środkowa

Polskie wybory

„Bunt” polskiego generała wywołał protesty Litwinów, akcję gen. Żeligowskiego oficjalnie potępił także rząd w Warszawie. W rozwiązanie konfliktu zaangażowała się Liga Narodów, proponując m.in. podział Litwy na dwa kantony: wileński i kowieński. Rząd litewski odrzucili tę propozycję. 8 stycznia 1922 roku na Litwie Środkowej odbyły się wybory do Sejmu. Wzięło w nich udział 64% uprawnionych – głównie Polacy. Sejm wileński na pierwszym posiedzeniu 20 lutego przyjął uchwałę o przyłączeniu Litwy Środkowej do Polski. „Ziemia Wileńska stanowi bez warunków i zastrzeżeń nierozerwalną część Rzeczypospolitej Polskiej”, napisali posłowie.

Z decyzją posłów wileńskich nie pogodziły się władze Litwy. Chociaż tymczasową siedzibą rządu było Kowno, za stolicę uważano dalej Wilno. Do dziś w historii Litwy zajęcie Wileńszczyzny traktowane jest jako okres „polskiej okupacji”. Część historyków sądzi , że gdyby nie wojskowa interwencja Żeligowskiego, na Wileńszczyźnie i tak wybuchłby bunt polskich mieszkańców. – W okręgu wileńskim Polacy stanowili przeszło 66% ludności, natomiast w Wilnie mieszkali głównie Polacy i Żydzi, Litwinów było mniej niż 2%.

„Rzeczpospolita” z 11 października 1920 roku październikowe wydarzenia podsumowała w ten sposób: „Krok litewsko-białoruskiej dywizji, który z punktu widzenia wojskowego każdy trzeźwy i rozsądny Polak uważać musi za objaw smutny i niepożądany, jest odruchem zdrowego instynktu narodowego, który w rozpaczliwym wysiłku buntu postanowił rozciąć ten węzeł gordyjski, jaki około sprawy Wilna i ziem wileńsko-grodzieńskich naplątały dwa lata bałamutnej i szkodliwej polityki wschodniej”.

Anna Dąbrowska

Autor zdjęć: Narodowe Archiwum Cyfrowe
Skróty redakcja
Tagi: Gen. Lucjan ŻeligowskiLitwaLitwa Środkowaopinie olsztynWilnowojna polsko-sowiecka
UdostępnijTweetujWyślij
Poprzedni artykuł

Iga na prezydenta Olsztyna, czyli małoobiektywny przegląd mediów

Następny artykuł

Kobiety po przejściach, mężczyźni z przeszłością

Podobne artykuły

Naczelnik Piłsudski otwiera pierwsze posiedzenie Sejmu Ustawodawczego 10 lutego 1919 r.
Historia

Luty 1919: początek Sejmu Ustawodawczego

5 lutego 2023
12
FK
Historia

Feliks Koneczny – filozof historii

25 stycznia 2023
138
Pułk im. powstańca styczniowego walczy z orkami Putina na Ukrainie
Historia

Pułk im. powstańca styczniowego walczy z orkami Putina na Ukrainie

21 stycznia 2023
30
Spotkanie z historią Polski po raz piąty
Historia

Czwartkowy wieczór z historią w Piszu: o zakonie krzyżackim

17 stycznia 2023
68
Pużak-Bierut
Historia

KRN czy RJN?

11 stycznia 2023
111
fot. www.teatrnn.pl
Historia

Mój przyjaciel zdrajca, dr Andrzej Mazur…

4 stycznia 2023
118
Następny artykuł
Kobiety po przejściach, mężczyźni z przeszłością

Kobiety po przejściach, mężczyźni z przeszłością

FOTO PREZES CEDROBU

Legenda Ardanowskiego i "Piątka dla zwierząt"

Wyrok z komputera

Wyrok z komputera

faszyzm

Faszyzm w Europarlamencie?! Fascism in the European Parliament?! Faschismus im Europäischen Parlament?!

Ostatnio popularne

Depopulacja - Polska

Depopulacja Polski

18 stycznia 2022
16.5k
depopulacja Francja

Depopulacja Francji

7 kwietnia 2022
3.3k
Jedwabny szlak – Inicjatywa Pasa i Szlaku

Jedwabny szlak – Inicjatywa Pasa i Szlaku

21 kwietnia 2022
3.2k
Jezus-Barabasz

Dlaczego zabito Jezusa Chrystusa?

13 kwietnia 2022
3.2k
Co powstanie w miejscu szubienic?

Co powstanie w miejscu szubienic?

6 kwietnia 2022
3.1k
NSZ

NSZ – druga siła podziemnej Polski

15 maja 2022
2.9k
komuna na 4 łapy

III RP – historyczna klęska Polaków

21 czerwca 2022
2.9k
Ostatnia Wieczerza

Powstanie Kościoła

6 lipca 2022
2.9k
Władysław Grabski – endecki polityk

Władysław Grabski – endecki polityk

19 lipca 2022
2.8k
mieczyk-chrobrego

Obóz Wielkiej Polski – przeciwnicy sanacji

10 czerwca 2022
2.8k
Opinie Olsztyn

Najchętniej czytany konserwatywny portal Warmii i Mazur

Tematy w serwisie:
agresja aksjologia Armia Czerwona dekomunizacja Donald Tusk edukacja energetyka geopolityka gospodarka historia Polski II wojna światowa Joe Biden KO komunizm koronawirus Kościół Katolicki kultura Lewica LGBT manipulacja media neomarksizm Niemcy Olsztyn opinie olsztyn Piotr Grzymowicz PiS PO polityka zagraniczna Polska Pomnik Wdzięczności Armii Czerwonej Rafał Trzaskowski Rosja Rząd RP samorząd Stany Zjednoczone Szubienice w Olsztynie totalna opozycja Ukraina Unia Europejska USA wartości wojna Władimir Putin ZSRR
© 2019-2022 Opinie.Olsztyn.pl. Wszelkie prawa zastrzeżone.
  • Polityka prywatności
  • Olsztyn
  • Warmia i Mazury
  • Historia
  • Kultura
  • Media
  • Polityka
  • Społeczeństwo
  •  
  • Fundacja im. Piotra Poleskiego
  • Kontakt
Brak wyników
Zobacz wszystkie wyniki

© 2019-2022 Opinie.Olsztyn.pl. Wszelkie prawa zastrzeżone.

Welcome Back!

Login to your account below

Forgotten Password?

Retrieve your password

Please enter your username or email address to reset your password.

Log In