26 grudnia
– W nocy z 26 na 27 grudnia 1655 roku Szwedzi odstąpili od oblężenia Jasnej Góry, które trwało przez 40 dni. Oblężenie klasztoru paulinów na Jasnej Górze miało miejsce podczas potopu szwedzkiego.
Na czele klasztoru jasnogórskiego stał wówczas Augustyn Kordecki, który 7 listopada. postanowił uznać władzę Karola Gustawa, tym samym otrzymując od władcy szwedzkiego list żelazny z zapewnieniem nietykalności twierdzy. Nieufny zakonnik, postanowił jednak wywozić drogocenne zbiory m. in. Jasnogórski Cudowny obraz Najświętszej Maryi Panny, który wywieziono do zamku w Lublińcu. Decyzja okazała się słuszna, ponieważ wróg nie uszanował danego słowa i już 18 listopada próbował wtargnąć do klasztoru. Nie wpuszczenie go do środka przez zakonników rozpoczęło oblężenie i walkę o zatrzymanie tak ważnego miejsca.
Zakonnicy wyposażyli się w muszkiety, mieli na swoich usługach także załogę składającą się ze 160 żołnierzy. Jasna Góra była ówcześnie dość silną twierdzą o fortyfikacjach bastionowych. Siły wroga były jednak 10-krotnie wyższe, dodatkowo Szwedzi wzmacniali swoje wojsko i wyposażenie militarne. Wysyłali również żądania kapitulacji, które ksiądz Kordecki odrzucał. Nieprzyjaciel pomimo licznych bombardowań nie mógł zdobyć Jasnej Góry. Przebieg oblężenia wykazał wyższość artylerii klasztornej nad artylerią oblegającego twierdzę korpusu szwedzkiego. Ostatecznie Szwedzi wysłali list z żądaniem zapłaty za wycofanie swoich wojsk, na który również otrzymali odmowną odpowiedź.
Niedopuszczenie do przejęcia Jasnej Góry przez Szwedów było wydarzeniem symbolicznym, które dawało nadzieję na kolejne zwycięstwa. Triumf obrony klasztoru był uważany za punkt kulminacyjny podczas potopu szwedzkiego, pobudzający duch oporu wśród Polaków.
27 grudnia
– w 1905 roku Proklamowanie Republiki Ostrowieckiej
Jednym z bardziej interesujących epizodów wydarzeń rewolucyjnych lat 1905-1907 była proklamacja Republiki Ostrowieckiej. Napięcia polityczno-społeczne na terenie Ostrowca Świętokrzyskiego i okolic (w guberni radomskiej) trwały już od samego początku rewolucji. Regularnie powtarzały się strajki i manifestacje organizowane przez robotników tutejszych fabryk i kopalń. Ich kulminacja nastąpiła pod koniec roku; w grudniu codziennie odbywały się wiece zagrzewające do oporu nie tylko z powodów socjalnych, ale i narodowowyzwoleńczych. Gdy Centralny Komitet Robotniczy Polskiej Partii Socjalistycznej ogłosił manifest wzywający do strajku powszechnego oraz do bojkotu administracji rosyjskiej, miejscowa organizacja PPS z Ostrowca pod przywództwem inżyniera Ignacego Boernera (w II RP pułkownika oraz ministra poczt i telegrafów) ustanowiła Republikę z centralną władzą dzierżoną przez Komitet Rewolucyjny.
Nowe „państwo” obejmowało trzy powiaty: opatowski, sandomierski i iłżecki, w których równocześnie wybuchły strajki. Po kilku dniach powrócono jednak do pracy, ale już pod zwierzchnictwem PPS. Zaczęto przygotowywać się na odparcie ataków wojsk carskich, produkując na własną rękę broń, głównie granaty. Tymczasem kolejne zebrania gminne i gromadzkie przywracały urzędowy język polski i wybierały polskie władze, wydano też postanowienie o rozdzieleniu żywności i węgla najbardziej potrzebującym mieszkańcom. Utrzymywano własną milicję ludową uzbrojoną w pistolety. Powołano do życia czasopismo „Kurierek Ostrowiecki” – udało się wydać jedynie pięć numerów.
Mimo wysiłków mieszkańców i kadr socjalistów-patriotów, republice nie dane było istnieć zbyt długo. Już w połowie stycznia 1906 r. dwa carskie pułki piechoty wyposażone w artylerię opanowały zbuntowany obszar razem z jego stolicą. Boerner wraz ze współpracownikami uciekli do Galicji, gdzie przyłączyli się do działań Józefa Piłsudskiego. Dawna Republika Ostrowiecka stała się natomiast specjalnie wydzielonym terenem w guberni, gdzie Rosjanie rozpoczęli aresztowania i inne represje.
– w 1918 roku wybuchło powstanie wielkopolskie. Walki rozpoczęły się w Poznaniu, do którego dzień wcześniej przyjechał Ignacy Jan Paderewski.
W stolicy Wielkopolski napięcie narastało już od dłuższego czasu. Dokładny przebieg granic między Niemcami a odrodzoną Polską nie był jeszcze ustalony. W mieście stacjonowali żołnierze niemieccy, ale polskie organizacje niepodległościowe dążyły do przejęcia władzy.
Przyjazd Paderewskiego, któremu władze pruskie próbowały ze wszystkich sił zapobiec, zaognił sytuację. Manifestacje polskie i niemieckie przerodziły się w regularne walki. By zapanować nad powiększającym się chaosem, Polacy powierzyli dowodzenie kapitanowi Stanisławowi Taczakowi.
Na początku stycznia 1919 roku Poznań znalazł się w polskich rękach. Zryw rozlał się już wówczas po całej dzielnicy. Armia powstańcza zgromadziła w krótkim czasie 100 tysięcy ochotników. Dzięki ich wysiłkowi, popartemu staraniami polskiej dyplomacji na konferencji wersalskiej, Wielkopolska znalazła się w granicach II Rzeczpospolitej.
28 grudnia
– w 1925 roku podjęto uchwałę Sejmową o reformie rolnej
Sprawa reformy rolnej była jednym z najpoważniejszych problemów w polskim społeczeństwie XIX i początku XX wieku. Mimo uwłaszczenia z 1864 r. chłopi żądali więcej ziemi, domagając się odebrania jej właścicielom ziemskim, posiadającym niekiedy olbrzymie obszary, bardzo często kumulowane na przestrzeni wielu pokoleń. Środowisko wiejskie było silne, przede wszystkim ze względu na swoją liczebność, dlatego też mimo tradycyjnego kluczowego znaczenia w społeczeństwie warstwy ziemiańskiej wszyscy musieli zdawać sobie sprawę z palącej potrzeby przeprowadzenia nowej reformy, według niektórych bardziej sprawiedliwej.
W okresie międzywojennym prace nad nią zaczęto bardzo wcześnie. 10 lipca 1919 r. Sejm Ustawodawczy wydał uchwałę zakładająca parcelację ziemi państwowej i nadwyżek ziemi przymusowo wykupionej od właścicieli. Górna granica obszarów dóbr miała wynosić 60 ha na terenach podmiejskich, 180 ha na pozostałych, z wyłączeniem zaboru pruskiego i Kresów, gdzie dozwolono na 400 ha. Te plany nie zostały jednak zrealizowane, a na kolejny krok trzeba było czekać do lata następnego roku. 15 lipca, w kulminacyjnym okresie wojny polsko-bolszewickiej, rząd Władysława Grabskiego przygotował nowy projekt mający przyciągnąć do walki z zagrożeniem sowieckim szerokie kręgi chłopskie. Na jego podstawie mieszkańcy wsi mieli prawo do wykupienia ziemi państwowej za połowę ceny rynkowej. Ustawa została przyjęta przez Sejm, jednak i w tym przypadku nie miało to bezpośrednich następstw z powodu uchwalenia Konstytucji, która zapewniała ziemianom pełne odszkodowanie za znacjonalizowane majątki. Mimo to od 1921 r. rozpoczęto akcję parcelacji ziemi państwowej i dobrowolnie oddanej ziemi prywatnej za pełną rekompensatą po cenie rynkowej. W końcu reforma rolna została uchwalona i wprowadzona w życie ustawą z 28 grudnia 1925 r. Był to wynik porozumienia między politykami prawicy i ludowców.
Maksimum stanu posiadania wyznaczono na 180 ha z następującymi wyjątkami: 60 ha na obszarach podmiejskich, 300 ha na Kresach, a 700 ha w przypadku majątków uprzemysłowionych. Wyznaczono kontyngent roczny parcelowanego obszaru na 200 tysięcy ha ziemi oddanej dobrowolnie. Gdy w ciągu roku nie udało się tyle zgromadzić, państwo miało prawo do parcelacji przymusowej. Wszystko miało być rekompensowane według cen rynkowych. Do 1939 r. w wyniku reformy udało się rozparcelować 2,5 miliona ha.
29 grudnia
– w 1655 roku w Tyszowcach została zawiązana – Konfederacja przeciw Szwedom (w Tyszowcach, nieopodal Zamościa). Rzecz miała miejsce podczas potopu szwedzkiego, głównymi inicjatorami konfederacji byli Stefan Czarniecki, hetman wielki koronny – Stanisław Rewera Potocki i hetman polny koronny – Stanisław Lanckoroński.
Głównym postanowieniem konfederacji było wypowiedzenie posłuszeństwa szwedzkiemu królowi Karolowi X Gustawowi. Był to punkt zwrotny wojny polsko-szwedzkiej. Głównym powodem takiego obrotu spraw było naganne zachowanie armii szwedzkiej na ziemiach polskich, nie uszanowanie obyczajów, a przede wszystkim niedawne oblężenie Jasnej Góry, uważanej za szczególnie ważne miejsce kultu religijnego. Konfederacja była także głosem stanowczego sprzeciwu wobec licznych zniszczeń innych kościołów i nieposzanowaniem obrządku religijnego. Kolejnym ważnym powodem zawiązania się konfederacji był powrót króla Jana II Kazimierza Wazy na ziemie polskie. Z powrotem władcy wiązano duże nadzieje na uspokojenie nastrojów i ponowne pojednanie się wśród rodaków.
Po wydaniu uniwersału konfederacji, w Krośnie 31 grudnia tego samego roku odbyło się spotkanie króla ze szlachtą, co oznaczało zaakceptowanie konfederacji i gotowość do zbrojnego wystąpienia przeciwko Szwedom.
– w 1928 roku powołano do życia Polskie Linie Lotnicze LOT jako przedsiębiorstwo państwowo-samorządowe (wówczas pod nazwą Linie Lotnicze LOT sp. z o.o.) w wyniku fuzji wszystkich dotychczas istniejących polskich linii lotniczych. Inicjatorem tego przedsięwzięcia był Wydział Lotnictwa Cywilnego Ministerstwa Komunikacji, który opracował program rewolucyjnych zmian w polskiej komunikacji lotniczej, czyli likwidacji prywatnych firm lotniczych. 1 stycznia 1929 r. LOT zainicjował działalność, rozszerzając sieć połączeń międzymiastowych – z Warszawy do Katowic i Bydgoszczy. W maju rozpisano konkurs na logo firmy, który wygrał projekt plastyka Tadeusza Gronowskiego przedstawiający stylizowanego żurawia w locie (uznanego oficjalnie za godło w 1931 r.). Wówczas też dodano do pierwotnej nazwy przymiotnik „Polskie”. W 1930 LOT został przyjęty do Międzynarodowego Zrzeszenia Przewoźników Powietrznych, otrzymując kod numeracji lotów LO.
Pierwsze loty międzynarodowe uruchomiono 1 kwietnia 1930 – do Bukaresztu. Samoloty odlatywały z lotniska znajdującego na warszawskich Polach Mokotowskich. Kolejnymi kierunkami międzynarodowymi były Ateny, Bejrut i Helsinki. W 1933 r. LOT przeniósł się na nowe lotnisko na Okęciu pod Warszawą. Oprócz nowoczesnego dworca znajdowały się tam również hangary, warsztaty i magazyny. W latach 1935-1936 zakupiono należące do najnowocześniejszych wówczas na świecie samoloty Douglas DC-2, Lockheed L-10A Electra i Junkers Ju 52/3m, a później Lockheed L-14H Super Electra. Używano też polskich samolotów PWS-24 i PWS-54. W 1939 r. polski przewoźnik miał 26 samolotów. 16 z nich zostało internowanych na terenie Rumunii w czasie kampanii wrześniowej. Sama firma przerwała działalność, a wszystkie hangary i zabudowania lotniska uległy zniszczeniu w czasie wojny. Działalność LOT-u reaktywowano w 1945 r., pod przymusowym zarządem państwowym.
– w 1944 roku Niemcy zakończyli burzenie warszawskiego Pałacu Saskiego – jednego z symboli przedwojennej stolicy, do 1939 roku siedziby Ministerstwa Spraw Wojskowych i obiektu, który najczęściej wymienia się wśród nieistniejących budowli, które należałoby współcześnie w Warszawie odbudować.
Redakcja
