Sylwetki Żołnierzy Niezłomnych (cz. 1)

Por. Włodzimierz Jurasow „Wiarus”
Urodził się 26 sierpnia 1923 roku w Wilnie w rodzinie tzw. białych Rosjan. Jurasowowie należeli do Kościoła prawosławnego. W Wilnie uczęszczał do znanego Gimnazjum im. Zygmunta Augusta. Wielu jego kolegów ze szkolnej ławy trafiło później do 3. Brygady Wileńskiej AK. W czerwcu 1941 roku podjął działalność konspiracyjną. 22 października 1943 roku dołączył z kolegami do oddziału partyzanckiego por. Gracjana Fróga „Szczerbca”, który był zalążkiem 3. Brygady Wileńskiej AK. Z 3. Brygadą Wileńską AK wziął udział we wszystkich bitwach przez nią toczonych. Ostatnim akordem na ziemi wileńskiej była bitwa o Wilno w ramach operacji „Ostra Brama”. Od lipca do sierpnia 1945 roku walczył na Białostocczyźnie w odtworzonej 5. Brygadzie Wileńskiej AK mjr. Zygmunta Szendzielarza „Łupaszki”, a następnie, po demobilizacji tego oddziału, w 3. Brygadzie Wileńskiej NZW pod dowództwem kpt. Romualda Rajsa „Burego”, gdzie pełnił funkcję dowódcy plutonu. Zginął 16 lutego 1946 w bitwie pod Gajrowskimi na Mazurach z oddziałami NKWD, LWP, UB, MO. Do dzisiaj nie wiadomo co stało się z ciałem por. Jurasowa „Wiarusa”.

Por. Zdzisław Badocha „Żelazny”
Urodził się 22 marca 1925 roku w Dąbrowie Górniczej. W roku 1937 jego rodzina zamieszkała w Nowych Święcianach na Wileńszczyźnie, co było związane ze służbą ojca w Korpusie Ochrony Pogranicza. Zdzisław uczęszczał do Gimnazjum im. Józefa Piłsudskiego w tym mieście. Należał do Związku Harcerstwa Polskiego, gdzie wyróżniał się patriotyczną postawą. Od czerwca 1942 roku działał w konspiracji AK. W maju 1944 został żołnierzem 5. Brygady Wileńskiej AK. mjr. Zygmunta Szendzielarza „Łupaszki”. Latem 1945 roku został wcielony do 4. zapasowego pułku piechoty LWP w Dojlidach koło Białegostoku. W październiku tego roku zdezerterował i przyłączył się do odtwarzanej 5. Brygady Wileńskiej AK. Dzielnie walczył z oddziałami NKWD, LWP, KBW, UB, MO. Od wczesnej wiosny 1946 roku jako dowódca patrolu bojowego prowadził brawurowe akcje zbrojne przeciwko władzy komunistycznej na obszarze Borów Tucholskich. Zadenuncjowany przez aresztowaną wcześniej przez UB łączniczkę Reginę Żylińską „Reginę”, zginął w walce z grupą operacyjną UB i MO 28 czerwca 1946 w majątku Czernin koło Sztumu. Miejsce jego pochówku jest nieznane. O okolicznościach śmierci jego rodzina dowiedziała się dopiero w latach 60.

Czesław Sawicz „Horski”
Urodził się 10 sierpnia 1926 roku w Wapienicy koło Święcian, w roku 1928 przeniósł się z rodziną do Wilna, gdzie ukończył szkołę podstawową i rozpoczął naukę w szkole zawodowej. Był harcerzem 25 wileńskiej drużyny ZHP. Wraz z innymi kolegami – harcerzami walczył w obronie Wilna przed wojskami sowieckimi we wrześniu 1939 roku. W czerwcu 1941 roku korzystając z dokumentów wystawionych na Johana Horskiego z Poznania, został skierowany do pracy na kolei, gdzie prowadził akcje sabotażowe. Należał do Armii Krajowej. W 1943 roku został żołnierzem 5. Brygady Wileńskiej AK mjr. Zygmunta Szendzielarza „Łupaszki”. W 1944 roku przeszedł do 4. Brygady Wileńskiej AK „Narocz” pod dowództwem kpt. Longina Wojciechowskiego ps. „Ronin”. Brał udział w operacji „Ostra Brama”. Walczył w największej bitwie stoczonej przez kresowe oddziały AK z Niemcami pod Krawczunami. 18 lipca 1944 roku wraz z innymi żołnierzami AK został internowany przez Sowietów w obozie w Miednikach Królewskich. Przebywał w sowieckim obozie dla żołnierzy AK w Kałudze. Po nieudanej próbie ucieczki z obozu oskarżono go o dezercję, szpiegostwo oraz zdradę ojczyzny i skazano na 8 lat łagrów. Karę odbywał w na terenie obwodu kałuskiego oraz Kazachstanu. Pracował w kamieniołomach, przy spławianiu drewna, w fabryce zapałek oraz kopalni miedzi. W 1952 roku został na trzy lata zesłany do Kraju Krasnojarskiego. W łagrach dał się poznać jako człowiek niezłomny, twardo broniący honoru Polaka, żołnierza AK. Do Polski powrócił w 1955 roku i zamieszkał w Olsztynie. Po roku 1989 przez wiele lat pełnił funkcję prezesa Zarządu Wojewódzkiego Stowarzyszenia Polskich Kombatantów w Olsztynie oraz wiceprezesa Stowarzyszenia Historycznego im. gen. Stefana Roweckiego „Grota”. Awansowany do stopnia majora. Zmarł 9 maja 2016 roku.

Por. Feliks Selmanowicz „Zagończyk”
Urodził się 6 czerwca 1904 roku w Wilnie, Ukończył pięć klas gimnazjum. Razem z bratem brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej z 1920 r. jako ochotnik. W latach 1921–1923 był związany z Oddziałem II Sztabu Generalnego Wojska Polskiego (wywiad wojskowy). W 1923 r. przeszedł do cywila w stopniu sierżanta. Zmobilizowany ponownie 25 sierpnia 1939 r. do pułku KOP „Wilno”. Po agresji Sowietów na Polskę uczestniczył w walkach obronnych z Armią Czerwoną. Po przekroczeniu granicy polsko-litewskiej internowany przez władze litewskie. Zbiegł z obozu internowania i powrócił do Wilna. Tam nawiązał kontakt z konspiracją. Został aresztowany przez policję litewską w 1940 r. za udział w konspiracji, lecz po dwunastu tygodniach zwolniono go z powodu braku dowodów. Od chwili zwolnienia ukrywał się, korzystając z fałszywych dokumentów. W styczniu 1944 r. odkomenderowany został do 3. Brygady Wileńskiej AK por. Gracjana Fróga „Szczerbca”, a następnie został przeniesiony do 5. Brygady Wileńskiej AK mjr. Zygmunta Szendzielarza „Łupaszki”, gdzie pełnił funkcję zastępcy dowódcy plutonu. Wkrótce też został awansowany do stopnia podporucznika czasu wojny. W czasie walk był dwukrotnie ranny. W maju 1944 r. objął dowództwo kompanii w 4 Wileńskiej Brygadzie ppor. Longina Wojciechowskiego „Ronina”. Funkcję tę pełnił do rozbrojenia brygady przez wojska sowieckie 17 lipca 1944 r. Po rozbrojeniu podzielił los innych wileńskich żołnierzy. Był internowany w Kałudze, skąd udało mu się zbiec 20 kwietnia 1945 r. i przedostać się do Wilna. Nawiązał tam kontakt z pozostałą siatką konspiracyjną i przy jej pomocy wyjechał w październiku 1945 r. transportem repatriacyjnym do Polski. Na przełomie lat 1945/1946 nawiązał kontakt z mjr. „Łupaszką”. W odtwarzanej na Pomorzu 5 Wileńskiej Brygadzie AK objął dowództwo pięcioosobowego samodzielnego patrolu bojowo-dywersyjnego na okręg gdańsko-olsztyński, który miał zdobywać środki na działalność organizacyjną. Od marca do czerwca 1946 r. oddział ten dokonał szeregu akcji m.in. w Gdańsku, Sopocie, Olsztynie, Tczewie, zdobywając broń oraz gotówkę, która przekazana została oddziałowi „Łupaszki”. Został aresztowany 17 lipca 1946 r. w Sopocie i osadzony w miejscowym więzieniu. Miesiąc później Wojskowy Sąd Rejonowy w Gdańsku pod przewodnictwem mjr. Adama Gajewskiego skazał go na karę śmierci. Egzekucja odbyła się w piwnicy gdańskiego więzienia 28 sierpnia 1946 r. Razem z nim stracona została Danuta Siedzikówna „Inka”. Wyrok na obojgu wykonał ppor. Franciszek Sawicki, dowódca plutonu egzekucyjnego. Zanim padły strzały, obydwoje zdążyli krzyknąć: Niech żyje Polska!

8 stycznia 2015 roku IPN podał informację o prawdopodobnym zlokalizowaniu szczątków Feliksa Selmanowicza..28 sierpnia 2016 roku odbył się uroczysty, państwowy pogrzeb Feliksa Selmanowicza na Cmentarzu Garnizonowym w Gdańsku, razem z nim, obok niego w miejscu symbolicznego grobu została pochowana Danuta Siedzikówna „Inka”. 28 sierpnia 2016 został awansowany pośmiertnie do stopnia podpułkownika.

c.d.n

Grafiki: Zuzanna Adamas
Biogramy: Dariusz Jarosiński

Zuzanna Adamas urodziła się 23 marca 2002 w Olsztynie, mieszka w Worławkach na Warmii. Jest uczennicą drugiej klasy Liceum Plastycznego w Olsztynie. W 2015 wygrała ogólnopolski konkurs tygodnika ” w Sieci” pod tytułem „Moja Ojczyzna” jej plakat promujący Narodowe Święto Niepodległości zdobił okładkę miesięcznika Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich „Bez Wierszówka” (XI-XII 2015), a także ulice Warszawy 11.11.2016. Jest autorka ilustracji do książki dla dzieci literata Andrzej Żaka „Natkowe rymowanki” oraz okładki do audiobooka tegoż autora pt. „Mój brat” i rysunków do wierszy Małgorzaty Rajkiewicz z Kielc wydanych w 2017 pod redakcją Katarzyny Niczyperowicz. Wystawy indywidualne marzec 2019 w MGOK w Miłomłynie „Niezłomni”, wrzesień 2019 „Przystanek Niepodległa” Polanica Zdrój patronat Wojewody Warmińsko-Mazurskiego Artura Chojeckiego, Wystawa prezentowana obecnie w UW „Niezłomni- związani z naszym regionem” 2019 zaprojektowała dwa plakaty związane z Programem Niepodległa a w tym roku plakat na rocznicę powstania Armii Krajowej. Prezentowane grafiki-portrety Żołnierzy Niezłomnych powstawały w latach 2017-2020.

Dariusz Jarosiński – publicysta, dziennikarz, reportażysta. Prowadził działalność opozycyjną od 1980 r. Współpracował z Ruchem Obrony Praw Człowieka i Obywatela, a następnie został członkiem Niezależnego Zrzeszenia Studentów. W 1985 r. został zwolniony z pracy w Szkole Podstawowej nr 2 w Mrągowie za krytykowanie władz PRL. W latach 1987–1988 był redaktorem, autorem artykułów i kolporterem podziemnego pisma „Echo Mrągowa”. Brał również udział w spotkaniach opozycjonistów w Mrągowie, a także kontaktował się z działaczami podziemia z innych miejscowości. Jest autorem kilkudziesięciu reportaży i esejów poświęconych o losach żołnierzy polskiego podziemia niepodległościowego oraz o ich walce z komunistyczną dyktaturą.