Wicepremier, szef MON Mariusz Błaszczak oraz prezes IPN Karol Nawrocki złożyli kwiaty przed pomnikiem upamiętniającym ofiary Zbrodni Wołyńskiej w 80. rocznicę pierwszej masowej zbrodni na polskiej ludności dokonanej w kolonii Parośla I na Wołyniu przez Ukraińską Powstańczą Armię.
9 lutego 1943 r. oddział Hryhorija Perehijniaka „Dowbeszki-Korobki”, uznany za pierwszą sotnię UPA, dokonał w kolonii Parośla I na Wołyniu masakry polskich mieszkańców, zabijając ok. 150 osób, w tym dzieci. Zbrodnia ta była pierwszym masowym mordem, jakiego dokonała Ukraińska Powstańcza Armia.
Oddział „Dowbeszki-Korobki” wszedł do liczącej ok. 150 mieszkańców Parośli, przedstawiając się jako oddział partyzantki sowieckiej. Zażądali jedzenia oraz alkoholu. Przez kilka godzin świętowali i dopiero wtedy rozpoczęli dokonywanie morderstw. Mieszkańców przekonano, by położyli się na podłodze w swoich domach i pozwolili się związać. Dzięki temu mieliby uniknąć podejrzenia i zemsty Niemców za „dobrowolne” goszczenie i karmienie partyzantów. „Nawet jeśli niektórzy Polacy mieli wątpliwości co do intencji „sowieckich partyzantów”, to i tak sterroryzowani nie byli w stanie stawiać oporu” – pisze Grzegorz Motyka w książce „Od rzezi wołyńskiej do akcji Wisła”. Związanych Polaków zamordowano siekierami, nie oszczędzając kobiet i dzieci. Po opuszczeniu Parośli zbrodniarze z UPA 10 lutego zamordowali piętnastu mieszkańców Tuptyna koło Antonówki nad Horyniem.
Najmłodsza z ofiar zbrodni w Parośli miała kilkanaście miesięcy. Z rzezi ocalało 12 rannych osób. Wieś nie została spalona, lecz pozostała opustoszała aż do lipca 1943 r. Dopiero wówczas została podpalona wraz z innymi polskimi miejscowościami. Dziś Paroślę porasta las. Jedynym śladem są prostokątne pagórki w miejscach dawnych zabudowań.
JEDNO UDERZENIE, JEDNA ŚMIERĆ
Nagle, na umówiony znak, zaczęła się rzeź. Banderowcy wyciągnęli noże i siekiery. Nie oszczędzano nikogo. Leżącym ludziom rozrąbywano głowy, najczęściej pojedynczym uderzeniem siekiery. Jednych ostrzem, innych obuchem. Mężczyźni, kobiety i dzieci – mordowano wszystkich, po kolei, ze spokojem i uśmiechem na ustach oprawców. Miarowo, jak w morderczym zegarze, odmierzającym sekundy do zbliżającej się śmierci – jedno uderzenie, jedna śmierć. Niczym w zaplanowanej do ostatniego szczegółu egzekucji. Ukraińcy nie zlitowali się nawet nad niemowlętami, których małe główki przebijano wielkimi nożami. W kilku przypadkach niemowlęta zostały przybite bagnetami do kuchennych stołów. Jeden z ocalałych, 13-letni Witold Kołodyński (z całej jego 13-osobowej rodziny ocalał tylko on i jego siostra Teresa), tak opisywał po latach te tragiczne chwile:
„Ocknąłem się po jakimś czasie, głowa mnie bolała. To cud, że nie zacząłem jęczeć, bo oni jeszcze byli w domu. Czekałem, byłem sparaliżowany strachem, udawałem nieżywego. Wtedy usłyszałem, jak mama odezwała się płaczliwym głosem. Ukrainiec poszedł, zamachnął się siekierą, rąbnął i zapanowała cisza. Potem trącali nas butem, sprawdzali, czy żyjemy. Nie wiem, jak to się stało, że wytrzymałem, że nie próbowałem uciekać. Sam nie wiem.”
Nie wszyscy mieszkańcy Parośli zginęli od razu. Część kobiet przed śmiercią była brutalnie gwałcona. Obcinano im również piersi. Niektórzy mężczyźni zostali niemal całkowicie obdarci ze skóry. Innym wyrwano żyły – od pachwin, aż po stopy. Wielu zamordowanym, przed zadaniem śmiertelnego ciosu siekierą, obcinano nosy, uszy, języki lub usta. Wyjmowano też gałki oczne z głowy, czasami je również obcinano. Ze szczególnym okrucieństwem Ukraińcy pastwili się nad komendantem miejscowego Związku Strzeleckiego, Walentym Sawickim, którego ciało zostało rozczłonkowane oraz nad miejscowym sołtysem Janem Chorążyczewskim, w domu którego oprawcy urządzili sobie libację tuż po zakończonej rzezi. Najmłodsze dziecko sołtysa, niespełna 12-miesięczny chłopczyk, został znaleziony martwy, przybity do stołu, tak jak inne niemowlęta. Był jednak jeden szczegół, który go wyróżniał. W jego malutkie usta jakiś zwyrodnialec włożył kawałek niedojedzonego, kiszonego ogórka – niczym chory symbol zemsty, dokonanej przez ludzi gnębionych głodem. Zupełnie tak, jakby o „wielki głód” na Ukrainie (z lat 1932-1933, który spowodował śmierć od 4 do nawet 7 milionów osób) banderowscy nacjonaliści oskarżali właśnie Polaków z Wołynia, a nie Józefa Stalina i jego polityki przymusowej kolektywizacji rolnictwa.
(W mroku historii: Mord w Parośli – preludium do rzezi wołyńskiej)
Zamordowani zostali pochowani we wspólnym grobie. Na kurhanie masowej mogiły w 1974 r. miejscowy Ukrainiec Anton Dorofijewicz Kowalczuk wzniósł pamiątkowy krzyż z informacją, że zbrodni dokonali jego rodacy. Po odzyskaniu niepodległości przez Ukrainę obok krzyża ustawiono tablicę, na której wymieniono nazwiska wymordowanych rodzin.
Za nimi trudy, za nimi męka… Tym co na zawsze odeszli – Pamięć Święta
— głosi upamiętniający ich napis.
Odpowiedzialny za zbrodnię Perehijniak zginął już 22 lutego 1943 r. w Wysocku na Wołyniu w starciu z Niemcami. Była to konsekwencja dokonanego przez niego ataku na posterunek żandarmerii niemieckiej i ich kolaborantów we Włodzimiercu w nocy z 7 na 8 lutego 1943 r.
Film (32) Parośla 9 lutego 1943 Tu się zaczęlo… zwiastun – YouTube
Zdjęcia (autorstwa Janusza Horoszkiewicza, który bardzo wiele uczynił dla pamięci Kresowian, pomordowanych na Kresach przez UPA), pochodzą z artykułu „Szlakiem Wołyńskich Krzyży – Parośl” i przedstawiających współczesny widok okolic nieistniejącej już wsi Parośla na Wołyniu.
Szlakiem Wołyńskich Krzyży – Parośl – Ks.Tadeusz Isakowicz-Zaleski
Jan Nowak
