Listopad kojarzy się nam, Polakom, ludziom wiary, z miesiącem, w którym wspominamy naszych bliskich, którzy odeszli do Pana. Co roku 1 listopada, w dzień Wszystkich Świętych, wspominamy wszystkich świętych, nie tylko wyniesionych na ołtarze, ale także tych żyjących w opinii świętości. W czasach PRL-u święto było potocznie nazywane świętem zmarłych. Trzeba jednak z naciskiem powiedzieć, że takiego święta nie ma w kalendarzu liturgicznym Kościoła. 2 listopada mamy Dzień Zaduszny, podczas którego modlimy się za dusze zmarłych, którzy nie dostąpili jeszcze zbawienia. Wyżej wymienione świąteczne dni jakby z góry naznaczają miesiąc listopad charakterystyczną cechą.
Listopad nadspodziewanie często był „bohaterem” naszej historii. Pierwsze wybrane wydarzenie dotyczy zwanego w historii Zjazdu w Gąsawie książąt dzielnicowych: Leszka Białego, Władysława Odonica oraz Henryka Brodatego, w celu unormowania sporu granicznego poszczególnych dzielnic państwa Piastów. Książę Leszek Biały był upatrywany jako ten, który zdoła zjednoczyć kraj. Na skutek zdrady księcia Świętopełka Pomorskiego najęci siepacze niemieccy najechali niespodziewanie osadę Gąsawę 24 listopada 1227 roku, zabijając Leszka Białego, odraczając tym samym zjednoczenie ziem piastowskiej Polski na kolejne stulecie.
W listopadzie 1335 roku (26 XI) w Wyszechradzie miał miejsce zjazd, podczas którego król czeski Jan Luksemburski uznał Kazimierza jako prawowitego króla Polski za cenę zrzeczenia się Śląska na rzecz Czech oraz 20 tys. kóp groszy czeskich. Cena ustępstw ze strony króla Kazimierza była bolesna. Porozumienie wyszechradzkie zrywało sojusz czesko-krzyżacki, tym samym dawało drogocenny czas dla króla polskiego w konflikcie z Krzyżakami. Mimo ciężkiej sytuacji zjednoczonego państwa Piastów król w sposób mistrzowski lawirował i budował przyszłą siłę królestwa. Jednym z efektów Wyszechradu była rosnąca w siłę Korona oraz jej unia z Litwą, skierowana przeciwko niemieckiemu państwu zakonnemu – Krzyżakom.
30 listopada 1409 roku miała miejsce tajna narada w Brześciu nad Bugiem pomiędzy królem Polski Władysławem Jagiełłą a Wielkim Księciem Litewskim Witoldem w celu ustalenia działań wojennych przeciwko Krzyżakom. Jak wiemy, finałem tych działań było zwycięstwo pod Grunwaldem w 1410 roku.
Po przegranej bitwie pod Nikopolis (1396) przez wojska papieskie Turcy rozpoczęli ekspansję na Bałkanach. W tej sytuacji dyplomacja papieska skłoniła króla Polski Władysława III do przyjęcia węgierskiej korony, a tym samym dowództwa nad siłami koalicji antytureckiej. W wyniku czego doszło niedaleko Warny do bitwy 10 listopada 1444 roku z przeważającymi siłami sułtana Murada II. Bitwa zakończyła się klęską. Jedną z przyczyn była absencja części sojuszników, w tym floty weneckiej. Młody król zginął na polu bitwy, ciała nigdy nie odnaleziono. Był to początek późniejszych wojen Polski z Portą Otomańską.
W Nieszawie w dniach 11 i 12 listopada 1454 roku król Kazimierz Jagiellończyk wydał przywileje nieszawskie. Przywileje zostały nadane pod przymusem zgromadzonej szlachty podczas pospolitego ruszenia w trakcie wojny trzynastoletniej z Zakonem Krzyżackim (1454-1466). Nowe przywileje utrzymywały w mocy stare oraz zakazywały królowi bez zgody szlachty ustanawiać nowe prawa. Bez zgody sejmików ziemskich król nie mógł zwoływać pospolitego ruszenia. Przywileje szlacheckie osłabiały władzę króla oraz torowały drogę do „złotej wolności” szlacheckiej.
W okresie rosnącej potęgi Rzeczypospolitej za panowania Zygmunta II Augusta, przy słabnącej roli Hanzy oraz Zakonu Kawalerów Mieczowych, ostatni wielki mistrz Gottard Kettler przyjął z rąk króla Zygmunta II Augusta lenno z autonomią. Miało to miejsce 28 listopada 1561 roku w Wilnie. W wyniku czego Księstwo Kurlandii i Semigalii stało się lennem Polski do 1795 roku. Dzięki układowi w Wilnie Polska wzmocniła swoją pozycję w Inflantach. Wojny inflanckie toczyły się z przerwami niemal do słynnego potopu szwedzkiego.
Wcześniej miała miejsce bitwa morska pomiędzy flotą Rzeczypospolitej a szwedzką armadą, będącą potęgą na Bałtyku, która odbyła się pod Oliwą 28 listopada 1627 roku. Bitwa faktycznie rozegrała się na redzie gdańskiej i zakończyła się zwycięstwem polskiej floty. Starcie morskie było związane z inwazją szwedzką na Prusy Królewskie w lipcu 1626 roku, w wyniku czego flota szwedzka rozpoczęła blokadę morską Gdańska.
W wyniku wspomnianego wyżej potopu szwedzkiego (1655-1660) miało miejsce starcie, które miało wielkie znaczenie militarne i religijne w naszej narodowej historii. Chodzi tu o słynne oblężenie Jasnej Góry, które rozpoczęło się 18 listopada 1655 roku. Determinacja obrońców klasztoru zakończyła się wstydliwym odwrotem armii szwedzkiej oraz była momentem zwrotnym w walce ze szwedzkim agresorem.
Wiek XVII był w dużej mierze decydujący o późniejszych tragicznych wypadkach, które zadecydowały o tragicznym końcu Rzeczpospolitej. Obok konfliktu ze Szwecją rozgorzał konflikt z Turcją, która widząc nasze kłopoty, w ramach nowych planów imperialnych zaatakowała nasze kresy wschodnie (Dzikie Pola). W wyniku którego doszło do wielu starć zbrojnych. Jedno z nich rozsławiło naszą husarię – chodzi o bitwę pod Chocimiem w dniu 11 listopada 1673 roku pomiędzy wojskami koronnymi i litewskimi, dowodzonymi przez hetmana wielkiego koronnego Jana Sobieskiego, a siłami Porty Otomańskiej, dowodzonymi przez Husseina Paszę. Bitwa zakończyła się atakiem na obóz turecki oraz kompletną klęską armii Paszy. O skali klęski mogą świadczyć straty: wszystkie oddziały Janczarów (8 tys.) przestały istnieć, podobnie było z doborową ciężką jazdą spahisją (8 tys.), która jako jedyna mogła dotrzymać pola husarii.
Ostatnią bitwą insurekcji kościuszkowskiej oraz wolnej Rzeczypospolitej Obojga Narodów była obrona Warszawy 4 listopada 1794 roku. Ostatnie starcie w historii jest określane jako rzeź Pragi. Wojska dowodzone przez Aleksandra Suworowa po przełamaniu polskich szańców obronnych dokonały masakry ludności cywilnej Pragi. Szczególną rolę w masakrze odegrały oddziały kozackie; było to typowe ludobójstwo.
W epoce wojen napoleońskich (1799-1815) polskie wojsko aktywnie wspomagało działania Napoleona, widząc w nim szansę na wybicie się na niepodległość. Potyczka, o której chciałbym wspomnieć, dotyczyła walki o przełęcz Samosierra, będącej drogą na Madryt dla armii napoleońskiej. Udział Polaków w bitwie 30 listopada 1808 roku trwał około 15 minut, ale był zbawienny: polegał na szarży 120 szwoleżerów pod dowództwem Jana Kozietulskiego na 4 rzędy baterii armat, oddalonych od siebie o kilkaset metrów. Zwycięska szarża polskich szwoleżerów kosztowała ¾ stanu atakujących i otworzyła Francuzom drogę na Madryt.
„Noc listopadowa”, ukazana mistrzowsko przez Stanisława Wyspiańskiego, przedstawiła słynną noc z 29 na 30 listopada, która rozpoczęła wybuch powstania listopadowego w 1830 roku. W wyniku którego niemal przez rok polskie siły liczące 140 tys. wojska walczyły z potęgą europejską – carską Rosją. Mimo wielu zwycięskich bitew i potyczek powstanie zakończyło się porażką, było jednak „krwawą sztafetą” do uzyskania w przyszłości niepodległości.
W stolicy Turcji, Stambule, 26 listopada 1855 roku zmarł nasz narodowy wieszcz Adam Mickiewicz, twórca epopei narodowej „Pan Tadeusz”. Według oficjalnych wiadomości przyczyną śmierci była cholera, jednak są okoliczności, które wskazują na możliwość otrucia poety. Głównymi podejrzanymi są agenci carskiej ochrany. Adam Mickiewicz przebywał w Turcji, gdzie zamierzał stworzyć polski oddział walczący w wojnie krymskiej po stronie Turcji przeciwko Rosji.
Listopadowe dni 10 i 11 w 1918 roku oznajmiły światu odzyskanie niepodległości przez Polskę. 10 listopada Józef Piłsudski wrócił z twierdzy magdeburskiej do Warszawy, gdzie na Dworcu Wiedeńskim został przywitany przez członków POW oraz przez Zdzisława Lubomirskiego, który reprezentował Radę Regencyjną. Następnego dnia Rada Regencyjna przekazała Piłsudskiemu władzę wojskową.
W dniu 1 listopada 1920 roku podjęto decyzję o budowie portu w Gdyni w związku z wojną celną z Niemcami (Wolne Miasto Gdańsk). Budowa portu w małej wiosce rybackiej Gdyni przerosła oczekiwania. Kilkanaście lat później 100-tysięczna Gdynia wraz z nowoczesnym portem była polskim oknem na świat.
Z wielkim niedowierzaniem możemy stwierdzić, że dopiero 11 listopada 1937 roku Polacy po raz pierwszy oficjalnie obchodzili Święto Niepodległości, w oparciu o ustawę sejmową z dnia 23 kwietnia 1937 roku, podpisaną przez prezydenta Ignacego Mościckiego.
W ramach odwilży po wydarzeniach poznańskich 1956 roku, 28 listopada rozwiązano zbrodniczy, znienawidzony przez społeczeństwo polskie Urząd Bezpieczeństwa Publicznego (UB), zastępując go Służbą Bezpieczeństwa (SB) działającą w strukturach MSW. SB została zlikwidowana w 1990 roku.
W pierwszym roku istnienia III RP, dziełem rozmów w Magdalence oraz Okrągłego Stołu (6 II – 5 IV 1989 r.), doszło do „pokazówki” w Krzyżowej, podczas której lansowano pojednanie polsko-niemieckie. W Krzyżowej 12 listopada 1989 roku spotkał się polski premier „kontraktowy” Tadeusz Mazowiecki z kanclerzem Niemiec Helmutem Kohlem. O sztuczności tamtych rozmów oraz gestów świadczy dzisiejszy wymiar asymetrycznych i fałszywych stosunków polsko-niemieckich!
11 listopada 1989 roku po raz pierwszy po wojnie Polacy oficjalnie obchodzili Święto Niepodległości w oparciu o ustawę Sejmu PRL-u z dnia 15 lutego 1989 roku.
W 1995 roku miały miejsce II wybory prezydenckie w III RP. 19 listopada w II turze wyborów spotkali się „sygnatariusze” Okrągłego Stołu, Lech Wałęsa oraz Aleksander Kwaśniewski. Po słabej i kompromitującej kadencji prezydenckiej L. Wałęsy zwyciężył A. Kwaśniewski, zdobywając 51,7% głosów. Kampania wyborcza Wałęsy była tak żenująca, że wynik II tury był z góry przewidywany. Piszę o tym fakcie, aby przedstawić upadek moralny polskiej sceny politycznej w III RP.
Po ośmioletnich rządach koalicji PO-PSL koalicja prawicowa (ZP) wygrała wybory prezydenckie oraz parlamentarne (2015). W wyniku czego premier Beata Szydło została zaprzysiężona wraz z utworzonym rządem przez prezydenta RP Andrzeja Dudę. Rozpoczął się okres naprawy państwa aż do nieszczęsnych wyborów w październiku 2023 roku.
Listopadowy przegląd chciałbym zakończyć przedstawieniem sytuacji z listopada 2024 roku, po niemal roku rządów „uśmiechniętej koalicji”, która przedstawia się tragicznie dla Polski. Dualizm prawniczy, gospodarczy oraz przerażający upadek znaczenia Polski na arenie międzynarodowej to najbardziej lapidarna charakterystyka rocznych rządów Tuska.
Henryk Pejchert
