Profesor Andrzej Nowak zawsze inspiruje.
I nie zawiodłem się, gdy nie tak dawno sięgnąłem po jego „Krótką historię myśli politycznej”. Każdy kolejny esej, składający się na tę książkę, pisany piękną, barwną polszczyzną, odkrywa przed czytelnikiem nową, autorską interpretację ludzkiego dorobku intelektualnego w obszarze rozważań o człowieku i jego miejscu w społeczeństwie.
Nowak zaczyna od Państwa Środka, poprzez greckich filozofów, autorów rzymskich i wczesnochrześcijańskich, aż po twórców inspirujących narodziny liberalizmu, czasy Oświecenia. Na kartach publikacji spotykamy nie tylko Konfucjusza czy innych chińskich myślicieli, nie tylko ateńskich mędrców – Sokratesa, Platona i Arystotelesa – których myślenie o polityce stało się fundamentem współczesnych nauk politycznych. Jest tu miejsce dla Cycerona, św. Augustyna i św. Tomasza z Akwinu. Jest Machiavelli. Są Hobbes i Locke, jest także Rousseau, Monteskiusz i wielu, wielu innych. Także mniej znanych.
Ale, co najważniejsze, nie zanudza nas krakowski profesor powtarzaniem dotychczasowych schematów na temat tych myślicieli. Wskazuje źródła intelektualnego chaosu, umysłowego nieładu w interpretowaniu świata. Nie unika też aktualizujących wtrętów, które pokazują, jak bardzo pewne idee sprzed wieków oddziałują na naszą dzisiejszą rzeczywistość – a że autor opowiada o historii myśli politycznej z pozycji konserwatysty i osoby wierzącej (kwestie stosunku do Boga i religii zajmują w tych rozważaniach zauważalne miejsce) – więc i ten wpływ w oczach Nowaka raczej wiąże się z troską odnośnie współczesności, niż jakimś nieprzemyślanym optymizmem czy wiarą w „postęp”.
Ostatni rozdział poświęcony jest Polsce i polskiej myśli politycznej. Jak to często u Nowaka, znajdujemy tu zachwyt nad jego ukochanym Kadłubkiem, z którego bierze początek nasz rodzimy republikanizm. Powstaje wokół tego wątku rozważań pewna wątpliwość, gdy w epoce upadku Rzeczypospolitej, idea wolności republikańskiej rozchodzi się z ideą niepodległości, choć i tu autor poszukuje czegoś więcej, niż prostych odpowiedzi.
Książka wciąga. Polecam!
dr Waldemar Brenda
Andrzej Nowak, „Między nieładem a niewolą. Krótka historia myśli politycznej”, Wyd. Biały Kruk, Kraków 2020.
