Seniorzy są bardzo ważni. To oni przekazują kolejnym pokoleniom ważne dla Polski wartości — patriotyzm i wiarę. Zasługują na szacunek i miłość. Jednak często doznają przemocy. Także w rodzinie. Pełnomocnik wojewody ds. seniorów — Urszula Jędrychowska zorganizowała w urzędzie wojewódzkim konferencję o tym, jak przeciwdziałać przemocy wobec nich.
— Przemoc wobec seniorów jest problemem uniwersalnym, ponieważ nie jest powiązana ze statusem społecznym czy materialnym może zdarzyć się w każdym środowisku. Występuje zarówno w krajach rozwiniętych, jak i rozwijających się, jednakże duży odsetek osób starszych doświadczających przemocy zaprzecza jej istnieniu — powiedziała rozpoczynając konferencję Urszula Jędrychowska, która jest nie tylko pełnomocnikiem wojewody, ale także Zastępcą Dyrektora Wydziału Polityki Społecznej Warmińsko-Mazurskiego Urzędu Wojewódzkiego.
Jej zdaniem “z uwagi na charakter samego procederu, a także powiązania i zależności osób uwikłanych w przemoc” przeciwdziałanie jest niezmiernie trudne, wymagające ścisłej współpracy społeczeństwa i służb oraz instytucji i organizacji.
Warmińsko-Mazurski Urząd Wojewódzki włącza się w działania, poprzez wspieranie oddolnych inicjatyw oraz realizację kampanii na rzecz ochrony osób starszych. I właśnie dlatego, 14 listopada, z okazji Światowego Dnia Seniora, została zorganizowana Wojewódzka Konferencja pn. „Świadomość. Bezpieczeństwo. Wsparcie osób starszych”. Do uczestnictwa w niej zostali zaproszeni przedstawiciel służb, instytucji i organizacji pracujący na co dzień w obszarze przeciwdziałania przemocy w rodzinie.
— Wiem, że na terenie naszego województwa realizowane są działania, których głównym celem jest profilaktyka i ochrona seniora przed krzywdzeniem, dlatego zwracam się do Państwa o propagowanie etycznego postępowania wobec osób starszych — apelowała Urszula Jędrychowska.
——————————————————————————————————
Katalog działań etycznego postępowania wobec osób starszych:
- Wzmacnianie przekazu kierowanego do seniorów, że każdy z nich ma prawo
do życia w bezpiecznym środowisku wolnym od przemocy. - Uświadamianie seniorom, że człowiek doświadczający przemocy nie może być za nią obwiniany.
- Zachęcanie osób starszych do ujawniania przemocy jakiej doświadczają, która jest naruszeniem ich praw i dóbr osobistych.
- Informowanie seniorów doświadczających przemocy, że każdy z nich ma prawo
do pomocy prawnej, socjalnej, psychologicznej i medycznej, bez naruszania jego godności osobistej. - Aktywizację wszystkich przedstawicieli podmiotów wchodzących w skład lokalnych zespołów interdyscyplinarnych w pomoc seniorom doznającym przemocy.
——————————————————————————————————
Konferencja skierowana była do osób, które na co dzień zajmują się przeciwdziałaniem przemocy w rodzinie, a więc głównie do członków Zespołów Interdyscyplinarnych w skład których wchodzą przedstawiciele policji, pomocy społecznej, służby zdrowia, oświaty. Jej celem było uwrażliwienie na specyfikę przemocy wobec Seniorów. A ta, zdaniem organizatorów konferencji, wynika z: ograniczeń osób starszych (choroby, niepełnosprawność), z zależności od sprawców (finansowej, mieszkaniowej), ze wstydu (często sprawcami są osoby najbliższe, z poczucia winy — obwinianie się za błędy wychowawcze, ze strachu przed agresorem lub z niewiedzy o możliwościach pomocy.
Według Urszuli Jędrychowskiej Seniorzy są jedną z grup najbardziej narażonych na przemoc. Jej zdaniem w związku ze starzeniem się społeczeństwa należy przypuszczać, że problem będzie narastał.
— Nagłośnienie tego tematu może przyczynić się do zwiększenia świadomości społecznej o przemocy wobec Seniorów, ponieważ często jest to temat tabu — powiedziała w swoim wprowadzeniu do konferencji Urszula Jędrychowska.
Zdaniem organizatorki konferencji, aby przeciwdziałać najważniejsza jest edukacja “tak aby zmienić świadomość społeczną”, dlatego należy edukować, prowadzić kampanie społeczne, pogadanki czy też właśnie konferencje jak ta zorganizowana w olsztyńskim gmachu urzędu wojewódzkiego.
— Druga ważna sprawa to reagowanie na przemoc wobec osób starszych — stwierdziła Urszula Jędrychowska. — Jeżeli podejrzewamy, że osoby starsze są ofiarami przemocy zgłośmy to do odpowiednich służb. Ale także porozmawiajmy z Seniorami i przekonajmy ich, aby szukali pomocy — apelowała.
Według Zastępcy Dyrektora Wydziału Polityki Społecznej Warmińsko-Mazurskiego Urzędu Wojewódzkiego, seniorzy doświadczający przemocy “powinni ujawniać to zjawisko, warto też uświadomić Seniorom, że nie muszą zgadzać się na przemoc”. Jest wiele instytucji, gdzie mogą uzyskać pomoc prawną, psychologiczną, socjalna lub medyczną.
Głównym punktem konferencji był wykład dr hab. Małgorzaty Halickiej — profesor Uniwersytetu w Białymstoku, socjologa, gerontologa, kierownika Zakładu Socjologii Edukacji i Gerontologii Społecznej Wydziału Nauk o Edukacji. Znana socjolog dzieliła się z zebranymi na sali pracownikami służb socjalnych, samorządowcami i przedstawicielami służb mundurowych wynikami swoich badań zebranymi w wykład pt. „Gorzkie życie osób starszych: kontekst nadużyć i zaniedbań. Postulowane działania zaradcze”.
Z przedstawionej diagnozy sytuacji seniorów rysował się trudny obraz przemocy, na którą jest narażonych wielu z nich. Z doświadczenia białostockiego naukowca wynika, że pracownicy służb medycznych, pracownicy socjalni, którzy są osobami pierwszego kontaktu odgrywają kluczową rolę w rozpoznawaniu i udzielaniu im pomocy.
Zdaniem zaproszonego do Olsztyna socjologa przemoc wobec osób starszych ma miejsce w różnych środowiskach. Wiele starszych ofiar jej nie ujawnia albo ze względu na wyuczoną bezradność, brak wiary w skuteczność działań organów ścigania, lęk przed odwetem ze strony agresorów lub strach przed umieszczeniem ich w domach opieki.
Zarysowany podczas wykładu obrazu sytuacji starszej osoby poddanej przemocy, to przede wszystkim różne uwikłania, w których tkwi senior. Może to być m.in. zależność materialna czy emocjonalna. Osoby starsze, które nie dysponują swoimi pieniędzmi albo mają silne poczucie winy wobec swoich bliskich — zdaniem Małgorzaty Halickiej — przyjmują postawę bierną wobec swojej sytuacji.
— Przemoc wobec osoby starszej może przybierać różne formy: przemocy fizycznej, psychicznej, seksualnej, finansowej, a także formę intencjonalnego zaniedbania — wyliczała dr hab. Małgorzata Halicka.
Zdaniem białostockiej profesor innym przykładem jest pozbawienie szacunku, a także wykorzystywanie materialne do różnych celów (np. pozyskiwanie majątku osoby starszej w formie pieniędzy, nieruchomości, własności ziemi, przedsiębiorstw). To także robienie z osoby starszej kozła ofiarnego.
— Jedną z form przemocy jest zaniedbanie. Oznacza celową odmowę lub niepowodzenie w wypełnieniu zobowiązania wobec osoby starszej, takich jak dostarczenie odpowiednich środków do życia, np. ubrania, jedzenia, lekarstw, środków higieny osobistej, środków zapewnienia bezpieczeństwa osobie osoby starszej. To również niedostarczanie informacji seniorom o przysługujących im prawach socjalnych i zdrowotnych — stwierdziła Małgorzata Halicka.
Kolejną z form przemocy jest porzucenie. Oznacza opuszczenie osoby starszej przez opiekuna, polegające na pozostawieniu osoby starszej w jakimś miejscu, np. w szpitalu, instytucji społecznej lub domu.
Przemoc fizyczna — choć wydaje się trudna do wyobrażenia — niestety ma często miejsce w rodzinach. I polega na sytuacjach, które wyliczane dosłownie mrożą krew w żyłach. Najczęściej polega m.in. na: policzkowaniu, duszeniu, wykręcaniu rąk, wmuszaniu spożycia jedzenia, głodzeniu, podawaniu środków uspokajających bez takiej konieczności, podawaniu nadmiernych dawek leków, nieudzielaniu niezbędnej pomocy medycznej, zaniechanie czynności pielęgnacyjnych wobec osoby starszej, ograniczanie dostępu do wybranych pomieszczeń w mieszkaniu, wyganianie z domu bądź zamykanie samotnie w domu albo w jednym pomieszczeniu i/lub pozbawianie odpowiedniej temperatury pomieszczenia, pozbawianie snu, spokoju.
To również pozbawianie osoby starszej ważnych przedmiotów, o różnej wartości, czy to sentymentalnej, czy innej. Także izolowanie od znajomych, bliskich poprzez zakazy wyjścia z domu, czy zakazy odwiedzin, zakazy korzystania z telefonu, uczestnictwo w spotkaniach społeczności lokalnej, klubach zainteresowań. Specyficznym rodzajem jest zmuszanie lub nakłanianie (np. poprzez szantaż, że zostaną opuszczone lub odizolowane od bliskich, wnuków) osób starszych do wykonywania prac ponad siły osób starszych takich jak sprzątanie, opiekowanie się wnukami, gotowanie.
Organizatorka konferencji zwraca uwagę, że objawami przemocy wobec seniorów są: odleżyny, wyraźne braki w higienie osobistej i zaniedbania w dbałości o wygląd fizyczny osoby starszej oraz wszelkie znaczne podrażnienia skóry, wysypki, bolące miejsca, znacząca niejasna i/lub nagła utrata masy ciała, wyraźny głód czy pragnienie, jak również zasinienia, nacięcia, złamania itp. Innym objawem świadczącym o doświadczaniu ataków fizycznych jest wyraźna zmiana w zachowaniu osoby starszej.
— I na to należy zwracać szczególną uwagę. To alarmujące sygnały, których nie wolno pozostawić bez reakcji, a tą jest nie tylko rozmowa, ale zgłoszenie sprawy do służb socjalnych — podkreśla Urszula Jędrychowska.
Częstą formą przemocy ekonomicznej jest m.in. odebieranie renty czy emerytury, ścisłe kontrolowanie wydatków osoby starszej, wydzielanie jej pieniędzy, wymuszanie podpisywania zobowiązań finansowych (pożyczek, kredytów) na siebie i odbieranie tych pieniędzy, zmuszanie do zmiany testamentu tak, by osiągnąć osobiste korzyści, zmuszanie do darowizn na ich korzyść, obciążanie kosztami różnych osobistych działań. Przemoc tego rodzaju można rozpoznać po tym, że osoba starsza nie dysponuje żadnymi pieniędzmi lub dokonała nagłych zmian w testamencie, albo wzięła kredyt w banku.
— Nasza konferencja była okazją do wymiany doświadczeń, wiedzy na temat zakresu przemocy wobec Seniorów. Była jednak również okazją do wymiany doświadczeń na temat sposobów udzielania pomocy — podkreśla Urszula Jędrychowska. — A ta opiera się przede wszystkim na właściwym rozpoznaniu sytuacji. Na stronie internetowej naszego Urzędu będzie zamieszczony link z nagranym wykładem Pani Profesor. To pomocne narzędzie — dodaje.
Ważnym punktem konferencji były wyróżnienia przyznane tym, którzy w sposób szczególny angażują się w działania na rzecz przeciwdziałania przemocy w rodzinie. Wojewoda przyznał nagrodę w dwóch kategoriach: indywidualnej i zespołowej.
W kategorii indywidualnej nagrodę otrzymał Artur Grygiencza — Przewodniczący Zespołu Interdyscyplinarnego w Wydminach, który nagrodę odebrał wraz z Andrzejem Cieślukiem — zastępcą Wójta Gminy Wydminy.
W kategorii zespołowej nagrodę został nagrodzony Zespół Interdyscyplinarny w Olsztynku. Nagrodę, w imieniu zespołu, odebrała Ewa Szerszeniewska wraz z Robertem Waraksą — Burmistrzem Olsztynka.
— Mamy nie tylko specjalistów potrafiących identyfikować przemoc wobec osób starszych, ale także sprawdzone w tym zakresie działania instytucje. To m.in. Regionalne Biuro Rzecznika Praw Osób Starszych. To instytucja, do której można zgłaszać przypadki przemocowe — podkreśla w rozmowie z Opiniami Urszula Jędrychowska. — Jednak istnienie żadnej instytucji nie zwalnia nas z osobistej odpowiedzialności i obowiązku reagowania na niepokojące sytuacje — dodaje.
Marek Adam
