Rok 2022 jest rokiem stulecia Związku Polaków w Niemczech, którego symbolem jest znak graficzny Rodła wg pomysłu Edmunda Osmańczyka i projektu graficznego Janiny Kłopockiej – symbolizował bieg Wisły królowej polskich rzek z Krakowem.
Obecnie organizacja Rodła jest znana historykom oraz osobom zafascynowanym historią regionalną. W programach szkolnych wiadomości o Rodle są śladowe. W Olsztynie od 2000 roku działa Katolicki Uczniowski Klub Sportowy „Rodło”.
Zanim przedstawię powstanie oraz liczne sukcesy klubu na terenie województwa oraz kraju, chciałbym przedstawić rys historyczny organizacji kształtującej tożsamość narodową nie tylko polskiej mniejszości w Niemczech.
Związek Polaków w Niemczech „Rodło” miał być organizacją konsolidującą ludność polską w Rzeszy oraz Prusach Wschodnich, które zostały oderwane od Rzeczpospolitej Obojga Narodów podczas rozbiorów w XVIII wieku. Związek powstał w czasach Republiki Weimarskiej. Półtoramilionowa polska mniejszość narodowa w Niemczech składała się z robotników przybyłych za pracą i chlebem, Ślązaków, Warmiaków i Mazurów.
3 grudnia 1922 roku władze niemieckie zatwierdzając statut ZPwN zgodziły się na legalną działalność na terenie Niemiec i Prus Wschodnich.
W pierwszym okresie działalności działacze Związku zajęli się organizacją polskiej prasy i szkolnictwa. Liczna grupa inteligencji po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 roku, powróciła do Ojczyzny opuszczając Republikę Weimarską. Dlatego pierwsze redakcje pism polskich tworzyli ludzie młodzi, pełni energii i pomysłów, aby jak najlepiej dotrzeć do umysłów i serc czytelników. W dziesiątą rocznicę działalności władze związku postanowiły utworzyć własny znak graficzny.
Władze niemieckie nie zgadzały się na żadne symbole nawiązujące do polskiej tradycji i historii. W wyniku rozpisanego konkursu na znak organizacji wpłynęło wiele propozycji. Ostatecznie zarząd ZPwN przyjął nazwę i projekt Edmunda Osmańczyka i plastyczki Janiny Kłopockiej.
Edmund Osmańczyk ułożył słowo RODŁO z dwóch słów: ROdzina oraz goDŁO.
Po dojściu Hitlera do władzy w 1933 r. i powstaniu III Rzeszy sytuacja polskiej ludności znacząco się pogorszyła. Jednak dzięki istnieniu Rodła, Polacy mieli prawny status mniejszości narodowej.
Podczas I Kongresu Związku Polaków w Niemczech, który rozpoczął się 6 marca 1938 roku w Berlinie, dodano do Statutu „Pięć Prawd Polaków” jako zasady działania na przyszłość. „Pięć Prawd Polaków” przedstawił pod koniec swojego wystąpienia dr Jan Kaczmarek.
Oto Pięć Prawd Polaków:
– Jesteśmy Polakami,
– Wiara Ojców naszych jest wiarą naszych dzieci,
– Polak Polakowi bratem.
– Co dzień Polak Narodowi służy,
– Polska Matką naszą, nie wolno mówić o Matce źle.
Kongres berliński był manifestacją polskości w stolicy III Rzeszy. Sala Theater des Volkes wypełniona została przez uczestników Kongresu po brzegi. Uczestnicy Kongresu byli pod stałą kontrolą i obserwacją hitlerowskich służb bezpieczeństwa.
Pomimo napiętej atmosfery (obawiano się prowokacji ze strony niemieckich bojówek) Kongres do końca przebiegł bez zakłóceń. Obok osiągnięć propagandowych oraz wizerunkowych, do naszych czasów zachowało się wiele świadectw z Kongresu: plakaty, karty pocztowe z okolicznościowymi stemplami, znaczki pocztowe stanowiące unikaty filatelistyczne oraz wiele dokumentów i zdjęć znajdujących się w zbiorach muzealnych, a także prywatnych.
Organizacja mimo prześladowań ze strony władz niemieckich działała prężnie dzięki centralnej formie zarządzania.
Działalność Związku obejmowała wiele dziedzin życia codziennego, do których należy zaliczyć: krzewienie czytelnictwa w języku polskim, propagowanie sportu i turystyki, naukę polskiego śpiewu i wychowania społecznego. Życie religijne Polaków na emigracji, a w szczególności dzieci i młodzieży, wymagało organizowania pielgrzymek do sanktuariów w Polsce i za granicą.
Wielu działaczy było szykanowanych przez władze niemieckie, poprzez zwalnianie z pracy, szczególnie to dotyczyło urzędników i nauczycieli.
Prześladowania dotknęły również polskich księży za ustawiczną, mimo niemieckich urzędowych zakazów, liturgię Mszy Św. w języku polskim. Niepokorni księża patrioci byli karnie przenoszeni do odległych parafii.
Jak już wspomniałem wcześniej, członkami „RODŁA” była duża rzesza nauczycieli, którzy oprócz nauczania w języku polskim krzewili polską historię i tradycję, tak niezbędną do przetrwania narodowej wspólnoty.
Podczas II wojny światowej członkowie Rodła, stanowiący elitę inteligencji, byli poddawani niemieckiej eksterminacji. Najbardziej znaną sprawą jest los nauczycieli, uczniów oraz wielu absolwentów polskiego gimnazjum w Kwidzynie, których większość trafiła do niemieckiego obozu koncentracyjnego w Stutthofie.
W Prusach Wschodnich działacze Rodła wywodzili się ze środowiska urzędniczego, dziennikarskiego oraz dużą grupę stanowili nauczyciele.
Do bardziej znanych i aktywnych działaczy szczególnie podczas Plebiscytu 1920 roku, należy zaliczyć: Marię Zientarę-Malewską, ks. Karola Langwalda, Seweryna Pieniężnego (juniora), Pawła Sowę, Ryszarda Knosałę oraz Emilię Sukertową-Biedrawinę.
W PRL-u władze starały się pozyskać działaczy Rodła do walki o skomunizowanie kraju, działania te nie przyniosły oczekiwanych efektów.
Wielka szkoda, że dzisiaj nauczyciele nie propagują zasad Rodła. Jest to niestety efekt polityki historycznej, komunistycznej agentury oraz lewicowego ZNP. Już przed wojną ZNP, działający obok innych organizacji skupiających nauczycieli, był czynnikiem komunizującym.
Dzisiaj rola ZNP, po transformacji ustrojowej, jest podobna. Zjednoczona Prawica, będąca obecnie u władzy, zrobiła naprawdę dużo, aby polityka historyczna nawiązywała do chwalebnych naszych dziejów. Największym jednak błędem obecnej ekipy rządzącej jest niestety przemilczanie wielu faktów dotyczących wspaniałej historii naszych kresów.
Wracając do wspaniałej idei Rodła, obecnie są organizacje, szkoły, kluby sportowe noszące nazwę Rodła.
W Olsztynie Hufiec ZHP nosi nazwę Rodło oraz Zespół Szkół Ekonomiczno-Handlowych gdzie wielką pracę wykonał wieloletni dyrektor tej placówki pan Kochanowicz.
W dniu 26 stycznia 2000 roku został zarejestrowany w Urzędzie Miasta Olsztyna: Katolicki Uczniowski Klub Sportowy „RODŁO”.
Na decyzję o założeniu klubu sportowego w Szkole Podstawowej nr 15 w Olsztynie, w ósmym roku mojej pracy jako katechety, wpłynęło nauczanie kardynała Stefana Wyszyńskiego oraz papieża Jana Pawła II.
Po akceptacji nazwy, idei, statutu przez ówczesną dyrektor szkoły panią Grażynę Soroka, nastąpiła rejestracja Klubu i jego działalność.
Aby KUKS „RODŁO” mógł używać w nazwie słowo ”Katolicki” musiała być zgoda władz Kościoła, taką zgodę wydał Arcybiskup Metropolita Warmiński Ks. Edmund Piszcz, który od początku był pozytywnie nastawiony do całego przedsięwzięcia.
W niedługim czasie Klub zgłosił swoją przynależność do Katolickiego Stowarzyszenia Sportowego Rzeczypospolitej w Warszawie.
Należy dodać, że „Pięć Prawd Polaków” stanowi integralną część Statutu Klubu. Ja, jako wieloletni prezes Klubu, oraz osoby prowadzące zajęcia sportowe staraliśmy się, aby te pięć zasad było celem dorosłego życia naszych wychowanków. Przez pierwsze 10 lat Klubu działały 4 sekcje:
– Sekcja Ogólnorozwojowa – skupiająca dzieci z klas I –III, której opiekunem była Krystyna Baczmaga;
– Sekcja Piłki Nożnej chłopców klas IV – VI, której opiekunem był Henryk Pejchert;
– Sekcja Piłki Siatkowej dziewcząt z klas IV – VI, której opiekunem była Anna Kołodziejczyk;
– Sekcja Unihokeja chłopców z klas IV – VI, której opiekunami byli Agnieszka Kozłowska – Czerwieńska oraz Radosław Małek.
W ramach Sekcji Piłki Nożnej oraz zajęć poza lekcyjnych prowadziłem przez 17 lat Szkolną Ligę Mistrzów w piłce nożnej. Klub współpracował z piłkarskimi klubami Olsztyna (STOMIL, NAKI, WARMIA) do których kierował najzdolniejszych zawodników.
KUKS „RODŁO” prowadził drużyny piłkarskie, siatkówki oraz unihokeja, które reprezentując klub, szkołę odnosiły wiele sukcesów w rozgrywkach międzyszkolnych oraz turniejach, w których brały udział kluby profesjonalne.
Największe sukcesy odnosili chłopcy z sekcji piłkarskiej. Potwierdzeniem mych słów są szkolne gabloty z pucharami z wielu turniejów rangi mistrzowskiej.
Największy sukces odnieśli nasi piłkarze w sezonie 2002/2003. Zdobyli wówczas mistrzostwo Olsztyna w futsalu, a na wiosnę 2003 roku na boiskach trawiastych na turnieju finałowym w Nidzicy wywalczyli tytuł Mistrza Województwa.
Jako reprezentant Olsztyna nasza drużyna pojechała na Mistrzostwa Polski Szkół Podstawowych do Głogowa 2 – 4 czerwca 2003 roku. Występ zakończył się wielkim sukcesem chłopców ( kl. V – VI ). Jako Reprezentacja Olsztyna, wywalczyli okazały puchar oraz brązowe medale.
Aby wyjazd był możliwy niezbędna była pomoc finansowa. Pomimo starań pani dyrektor G. Soroka, przedstawiciele Ratusza nie byli zainteresowani pomocą niezbędną do udziału w finałowym turnieju. Wyjazd na Turniej był możliwy dzięki pomocy finansowej abp. Edmunda
Piszcza.
O sukcesie naszych sportowców donosiła prasa ogólnopolska i regionalna. Dekorację najlepszych drużyn w Głogowie pokazywała regionalna dolnośląska TVP. Z pieniędzy, które nam zostały z mistrzowskiego turnieju zakupione zostały stroje sportowe, które służą do dzisiaj naszym sportowcom.
Z drużyny brązowych medalistów dwóch zawodników: Sebastian Ilczuk oraz Damian Łazicki zostali powołani do Reprezentacji Polski juniorów.
Oprócz organizacji zajęć pozalekcyjnych związanych z dyscyplinami sportowymi poszczególnych Sekcji oraz imprez sportowych wewnątrz szkolnych, instruktorzy zwracali szczególną uwagę na kulturę osobistą, zdrową rywalizację sportową oraz integrację poszczególnych roczników.
Wielkim moim pragnieniem był rozwój idei Rodła wykraczający poza działalność KUKS „RODŁO” w SP 15. Po rozmowie z dyrektorem Zespołu Szkół Budowlanych w Olsztynie, panem Henrykiem Gajdamowiczem, powstał Katolicki Młodzieżowy Klub Sportowy „RODŁO”.
Rejestracja Klubu miała miejsce w Urzędzie Miasta Olsztyna: 8 marca 2001 roku, prezesem Klubu został katecheta ZSB w Olsztynie Zbigniew Gumiński.
Przy powstaniu Klubu duży wpływ mieli: w-ce dyrektor ZSB Janina Otręba oraz katechetka Danuta Wysocka. Przez pierwsze półtora roku prowadziłem wraz ks. Krzysztofem Ciołkiem zajęcia z grupą młodzieży na obiektach ZSB. Oprócz zajęć sportowych prowadziłem z katechetką Danutą Wysocką spotkania dotyczące edukacji z najnowszej historii Polski i regionu.
W dniu 19 lutego 2000 roku przed zajęciami sportowymi odbyło się spotkanie młodzieży z prezesem Koła Miejskiego Światowego Związku Żołnierzy AK w Olsztynie panem Mirosławem Reszka, który przedstawił krótki rys działalności AK na Wileńszczyźnie oraz Akcję Ostra Brama.
Komplet firmowych strojów dla Klubu zakupił ks. infułat Julian Żołnierkiewicz proboszcz parafii N.S. P.J. w Olsztynie.
Katechetka Danuta Wysocka wskazywała, że zajęcia sportowe pozytywnie zmieniły postawę i zachowanie młodzieży podczas katechez.
Niestety klub przetrwał tylko sześć lat, zabrakło determinacji i chyba wiary w końcowy sukces.
Oprócz sukcesów sportowych i wdzięczności naszych wychowanków, spotkało nasz Klub wielkie wyróżnienie – 5 grudnia 2015 roku w Berlinie Kapituła Znaku Rodła działająca przy ZPwN., w uznaniu działalności w oparciu o zasady Rodła, nadała honorowy tytuł Katolickiemu Uczniowskiemu Klubowi Sportowemu „RODŁO” – „AMBASADOR RODŁA”. Pismo informujące wpłynęło na moje ręce, prezesa Klubu.
Jeżeli chodzi o pomoc finansową, mimo tylu sukcesów sportowych władze miasta w czasie ponad dwudziestoletniej dotychczasowej działalności ani razu w żaden sposób nie wsparły naszego Klubu. Nawet brązowi medaliści Mistrzostw Polski Szkół Podstawowych nie zostali zaproszeni przez włodarzy miasta do ratusza.
Pomocą służyli nam rodzice dzieci podczas częstych wyjazdów na zawody sportowe.
Największą pomoc finansową ofiarował zawsze śp. Ksiądz Julian Żołnierkiewicz, proboszcz parafii Najświętszego Serca Pana Jezusa w Olsztynie. Poczta Polska zaopatrzyła nas w pierwsze stroje sportowe, dzięki czemu udział w zawodach był możliwy.
Klub samą nazwą oraz swoim logo promował patriotyczne oraz katolickie wartości. Oprócz działalności sportowej, jako katecheta przedstawiałem wpływ nauki Kościoła na historię Polski i regionu podczas katechez autorskich.
Przed moim odejściem na emeryturę przeprowadzono w klubie statutowe wybory.
Mam nadzieję że nowo wybrany Zarząd nadal będzie kontynuował działalność istniejącego ponad dwadzieścia lat zasłużonego dla szkoły i miasta Klubu.
Bogata w fakty, relacje prasowe, losy naszych wychowanków Kronika Klubu znajduje się w bibliotece Szkoły Podstawowej nr 15 w Olsztynie oraz Wydziale Nauki Katolickiej Archidiecezji Warmińskiej.
Można tylko zaapelować, aby obecny minister oświaty, z którym patriotyczna część społeczeństwa wiąże ogromne nadzieje, podjął wreszcie konkretne działania, aby nauczyciele oraz wykładowcy akademiccy służyli naszej Ojczyźnie.
Aby historia wykładana w szkołach, uczelniach brała pod uwagę nie tylko dorobek sztandarowych postaci naszych dziejów, ale jak już wspomniałem wcześniej, przypominała dzieje Rodła oraz o zapomnianych naszych utraconych Kresów i losów Polaków na „nieludzkiej ziemi”.
Henryk Pejchert
