Śmierć Jezusa Chrystusa oraz zmartwychwstanie jest dla chrześcijan najważniejszym wydarzeniem w dziejach świata. Świat po wydarzeniach Wielkiej Nocy (14 nissan 32 r.), już przestał być tym samym światem – oczywiście nie nastąpiło to od razu. Przemiana, która miała finał za panowania Konstantyna Wielkiego zapoczątkowana Edyktem Mediolańskim (313 r.).
Jezus z Nazaretu (Chrystus, Mesjasz – Wysłannik) przez swoją śmierć na krzyżu dokonał zbawienia ludzi oraz zmienił „oblicze tego świata”. W historiografii czasy ludzkości przywykło się dzielić na czasy przed Chrystusem oraz czas po Chrystusie, co ma związek z wydarzeniami Bożego Narodzenia. Liberalne oraz materialistyczne tendencje wprowadziły świecki podział na czas p.n.e oraz czasy n.e.
Życie Jezusa Chrystusa, na które składał się czas: objawienia, nauczania, założenia Kościoła (Wspólnoty Wiary). męki (pasji), śmierci oraz zmartwychwstania dało początek chrześcijaństwu.
Śmierć Jezusa, a szczególnie przyczyny można rozpatrywać w trzech aspektach: religijnym, społecznym oraz politycznym.
Aspekt religijny jest najbardziej wyrazisty i czytelny. Izraelici wyznawcy Boga Jedynego wierni świętej księdze Torze (Pięcioksiąg Mojżesza w Starym Testamencie) oczekiwali (oraz nadal oczekują) na Mesjasza. Dzisiaj przy rozbiciu judaizmu ortodoksyjnego idea mesjanizmu jest bardziej skomplikowana. Pojawienie się Jezusa z Nazaretu, jego nauka, cuda, którą afirmowały prawdy objawione spisane później w Ewangeliach.
Nauczanie Jezusa skierowane do każdego Izraelczyka, bez względu na pochodzenie i status społeczny – musiało się zderzyć z zasadami prawa oraz życia codziennego uczonych w piśmie, kapłanów, a także konserwatywną myślą Izraela.
Odczytanie w księgach Tory fragmentów o zapowiedzi przyjścia mesjasza jest zabiegiem prostym, lecz zrozumienie ich eschatologii (nauka o przyszłości) wymaga wiedzy religijnej oraz umiejętność odczytywania „znaków czasów”.
Pojęcie Boga w Izraelu w czasach poprzedzających narodzenie Jezusa Chrystusa różniło się diametralnie od pojęcia Boga w Trójcy św. z Nowego Testamentu. W antycznym świecie politeizmu (wielobóstwa) nauka Abrahama, Izaaka, Jakuba, Mojżesza, zawarta w Torze (Stary Testament) o Bogu Jedynym była nie do przyjęcia dla potęg ówczesnego świata .
Misyjne zadanie Izraela związane z głoszeniem prawdy o Bogu było związane z biblijnym przydomkiem: narodu wybranego. Lecz prawda religijna była zazdrośnie strzeżona przed obcymi (gojami), co stworzyło z monoteizmu izraelskiego religię niemal „szczepową”, określenie to cytuję za prof. Feliksem Konecznym („Cywilizacja Żydowska”) światowej sławy filozofem historii, którego dzieła przeżywają obecnie renesans w polskich środowiskach humanistycznych, a szczególnie patriotycznych. Chociaż były przypadki prozelityzmu, czyli przejścia na wiarę mojżeszową, lecz podstawową barierą pozostawała kwestia rytuału obrzezania. Tym samym działalność misyjna w Palestynie oraz granicami etnicznymi Izraela była naturalnie ograniczona. Ograniczony zasięg misyjny religii mojżeszowej wynikał także z braku gotowości na przyjęcie wiary w Boga Jedynego przez sąsiadów Izraela.
Po odrzuceniu Jezusa Chrystusa, dzisiejszy Judaizm (obecnie nazwa używana częściej niż wyznanie mojżeszowe), jak wspomniałem wcześniej, nie posiada jednoznacznej idei – mesjanizmu.
Aspekt społeczny jest ściśle związany z politycznym, ponieważ polityka jest wytworem społeczeństwa (filozofia grecka). Społeczeństwo izraelskie w czasach Jezusa było bardzo zróżnicowane pod względem ekonomicznym, większość rodaków Syna Bożego, wiodła skromne życie, zajmując się uprawą skromnych poletek, pasterstwem, rzemiosłem lub rybołówstwem.
Ludzie skromnie żyjący z pracy rąk, byli traktowani przez elity z lekceważeniem szyderczo nazywani jako „nieczyści” – ponieważ nie wykonywali codziennych czynności rytualnych nakazywanych prawem Tory.
Miano „narodu wybranego” otrzymanego od Boga za pośrednictwem Abrahama, dotyczyło tylko wybranych w świetle fałszywie rozumianego prawa. Wybrańcami byli tylko potomkowie rodów królewskich, arcykapłańskich, faryzeusze stronnictwo religijne, uczeni w piśmie, sadyceusze polityczni sprzymierzeńcy rzymskich okupantów oraz poborcy podatkowi zwani pogardliwie celnikami.
Przedstawiciele wybrańców tworzyli Radę, którą nazywano Sanchendrynem odpowiedzialną za wydanie wyroku śmierci na Jezusa Chrystusa.
Wielu wrogów wyznawców Jezusa zarzuca, że pierwszą wspólnotę wiernych stanowiła biedota oraz uzdrowieni kalecy, co nie jest zgodne z prawdą, gdyż w gronie wyznawców Jezusa byli celnicy (ewangelista Mateusz, Zacheusz), faryzeusze (Józef z Arymatei, Paweł z Tarsu) na pewno sympatykiem pierwszej wspólnoty był uczony w piśmie obrońca Tory Gamaliel.
W czasach cesarza Marka Trajana (początek II wieku) do wspólnot chrześcijańskich (Kościołów) wstępowali przedstawiciele elity Rzymu oraz poszczególnych rzymskich prowincji. Zdarzały się częste przypadki przechodzenia na chrześcijaństwo legionistów będących pod wpływem kultu Mitry.
Prawdą jest, że Jezus Chrystus urodził się w grocie stanowiącej schronienie dla okolicznych pasterzy betlejemskich. Pasterze byli pierwszymi, którzy oddali hołd Mesjaszowi. Jezus brał w obronę ludzi biednych oraz upadłych moralnie, z drugiej strony nie odrzucał bogatych.
Jak już wspomniałem wcześniej, w pierwszych gminach byli także ludzie majętni i wykształceni. Przykładem może być tutaj Jan apostoł, autor czwartej ewangelii oraz Apokalipsy – dzieł skierowanych przede wszystkim do elity świata antycznego. Przykładem godnym przypomnienia jest grecki lekarz: Łukasz ewangelista.
Lud izraelski widział wyniosłe życie elit, fałszywe pozy arcykapłanów, faryzeuszy oraz uczonych w piśmie, całą ówczesną sytuację porównywał z nauką Jezusa oraz jego cudami. Grupa podążająca za Jezusem i apostołami sukcesywnie powiększała się. Nie uszło to uwadze kapłanów, faryzeuszy oraz sadyceuszy.
Uroczysty wjazd Jezusa do Jerozolimy na doroczne święto paschy przypominający triumf cesarski uprzytomnił elicie, kto posiada duchowa władzę wśród ludu. Zamieszanie wynikłe z ogromnej rzeszy pielgrzymów przybyłych na święto paschy, prześladowcy Jezusa chcieli wykorzystać, aby raz na zawsze pozbyć się niebezpiecznego, niewygodnego nauczyciela (rabbiego).
Kapłani świątyni (potomkowie Lewiego) tracili kontrolę nad znaczną częścią społeczeństwa izraelskiego – to samo dotyczyło faryzeuszy, których znaczna część pochodziła z nizin społecznych.
W wyniku kapłańskiej manipulacji oraz przekupstwa podczas próby uwolnienia Jezusa przez prokuratora rzymskiego Piłata (biblijna scena z Barabaszem) ostatecznie przy aklamacji tłumu przypieczętowano los Syna Bożego.
Aspekt polityczny.
Jak już wyżej wskazałem aspekt polityczny jest ściśle związany ze społecznym, lecz polityka tworzy odrębne fakty stanowiące ówczesną rzeczywistość.
Podczas życia ziemskiego Jezusa przypada początek potęgi Cesarstwa Rzymskiego, okres władzy Augusta Oktawiana oraz Tyberiusza. Ziemia ojczysta Jezusa była administracyjną częścią prowincji syryjskiej ze stolicą w Damaszku, gdzie przebywał prokurator rzymski oraz główne siły militarne – legiony (w czasach pokoju 4 legiony).
Ziemia Jezusa była prowincją cesarstwa, lecz nie głuchą… Mimo swej potęgi militarnej Rzym czuł autentyczny respekt wobec duchowej siły płynącej z religii Mojżeszowej oraz idei mesjańskiej znanej nam ze Starego Testamentu – integralnej części Pisma Św.
Izraelici będący pod rzymską okupacją od momentu wkroczenia legionów Pompejusza w 63 r.przed Chrystusem, główną siłę czerpali z wierności do Boga (Jahwe) i praw przodków ( Tora).
W okupowanym Izraelu istniały trzy ugrupowania, które miały znaczenie dzisiejszych partii politycznych: faryzeusze, sadyceusze oraz radykalni zeloci.
Faryzeusze w szeregach których byli także przedstawiciele z nizin społeczeństwa izraelskiego im Jezus zagrażał odebraniem dużych rzesz wyznawców. Poza tym faryzeusze zarzucali Jezusowi kontakt z poganami. Doprowadzali przy tym przestrzeganie wielu zasad prawa do absurdu, w szczególności praw szabasu, w odpowiedzi Jezus pytał faryzeuszy: szabas ma służyć ludziom czy odwrotnie?
Sadyceusze wywodzili się z warstwy bogatych posiadaczy ziemskich oraz ludzi skupionych wokół ludzi uzależnionych od rzymskich okupantów. Przyjmowali pozory religijności w zależności od sytuacji. Postawę sadyceuszy można porównać do postawy współczesnych nam liberałów. Sadyceusze gardzili w przeciwieństwie do faryzeuszy, językiem hebrajskim oraz aramejskim, posługiwali się językiem greckim oraz łaciną. Byli typowymi kosmopolitami, dzisiejsi odpowiednicy „obywateli świata” lub „postępowych europejczyków” oderwanych narodowych korzeni. Jezus zagrażał sadyceuszom zawaleniem ich wygodnego i służalczego stylu życia.
Zeloci najbardziej radykalna grupa zmierzająca do zrzucenia jarzma niewoli rzymskiej przede wszystkim walką zbrojną charakteryzującą się zamachami na rzymskich dygnitarzy i rodzimych kolaborantów. Wynikiem walki zelotów były represje Rzymu spadające na izraelczyków. Zeloci rekrutowali się niemal ze wszystkich warstw społecznych – podstawowym kryterium było bezgraniczne oddanie sprawie wolności Izraela. Zeloci cieszyli się poparciem Esseńczyków, grupy religijnej żyjącej nad Morzem Martwym.
Według wielu biblistów i znawców epoki, Judasz Iszkariota był powiązany z zelotami, którzy chcieli instrumentalnie wykorzystać działalność Jezusa do swych niecnych celów. W związku z wydarzeniami Niedzieli Palmowej, wyniesienie Jezusa przez tłum do godności królewskiej oraz zrzeczenie się władzy politycznej „ziemskiej” przez Jezusa uczyniła go w oczach zelotów osobę zbędną, a nawet hamującą akcję zbrojną.
Mesjaństwo Jezusa nie było polityczne, doczesne skierowane na dobro jednego narodu, lecz nadprzyrodzone dla dobra wszystkich ludzi otwartych na Dobrą Nowinę – Ewangelię.
Jezus z Nazaretu dla ludzi wiary to Syn Boży, który przyszedł na świat nie po to by obalać ówczesnych władców, oraz nieludzki system niewolniczy. Jezus podkreślał że wszelkie zło wynika z niewoli grzechu, w której człowiek tkwi z własnego nie przymuszonego wyboru.
To są podstawowe powody wydania Jezusa Chrystusa na śmierć przez ukrzyżowanie.
Henryk Pejchert
