Nowy Prezydent dla Olsztyna

Zacznę od oklepanego powiedzenia: kampania zaczyna się na drugi dzień po ogłoszeniu wyników wyborów. Warto sobie przypomnieć tę prawdę oceniając wyniki wyborów prezydenckich w Olsztynie. Został wybrany nowy prezydent Olsztyna na pięcioletnią kadencję. Sądząc po dotychczasowym przebiegu kariery zawodowej, a właściwie politycznej i całym kontekście społecznym tego wyboru nie ma co liczyć na korzystne i głębokie zmiany w sposobie kierowania olsztyńskimi sprawami. Dlatego już dzisiaj trzeba zastanawiać się i działać, aby była to pierwsza i ostatnia kadencja Roberta Szewczyka.

Diagnoza

Na początek fakty na temat zachowań wyborców. Porównajmy wybory tegoroczne z poprzednimi 2018 roku.

Liczba mieszkańców Olsztyna uprawnionych do głosowania zmniejszyła się o 6,3% (tj. 8 283 osoby) – z 131 689 osób w roku 2018, do 123 405 w roku 2024. Tak gwałtowny spadek świadczy jednoznacznie: Olsztyn nie jest postrzegany jako atrakcyjne miejsce do życia.
Nie zmienią tego zaklęcia rządzących, że nie ma co się tym przejmować, bo taki jest ogólny trend (bo niby dlaczego w Rzeszowie przybywa?).
Szewczyk w pierwszej turze wygrał z Małkowskim różnicą 7 335 głosów, a w drugiej różnica wynosiła już tylko 3 555 głosów. Potraktujmy to jako pierwszy poważny sygnał, że rośnie potrzeba zmian w mieście.
Spadła frekwencja. W 2018 roku zagłosowały 73 383 osoby (55,72% uprawniony), w 2024 już tylko 62 930 osób (50,99% uprawnionych). Drugi dzwonek ostrzegaczy! W Olsztynie szybko ubywa mieszkańców, a wśród tych, którzy zostają przybywa obojętnych i zniechęconych do udziału w wyborach. Nie głosują, bo widocznie w przedstawionych im propozycjach personalnych i programowych nie znajdują wiarygodnych ofert ani kandydatów. Ta grupa stanowi już połowę wyborców.
Do drugiej tury wyborów przeszli: Małkowski i Szewczyk. Wybory tegoroczne były czwartą rozgrywką pomiędzy Małkowskim a Grzymowiczem (Robert Szewczyk był substytutem Grzymowicza polanym PO-owskim sosem). Zwycięstwo Szewczyka jest zwycięstwem Grzymowicza, bo ma on gwarancję, że nowy prezydent Olsztyna będzie kontynuował jego politykę i nie będzie dokonywał żadnych rozliczeń działalności swojego poprzednika.
W pierwszej turze Małkowski dostał 13 315 głosów, Szewczyk 20 650, razem zebrali 33 965, co stanowi 53,97 % wszystkich oddanych głosów. W 2018 roku w pierwszej turze Małkowski otrzymał 24 756 głosów, Grzymowicz: 22 465, co stanowiło 64,44% oddanych głosów. To pokazuje, że bardzo topnieje grupa akceptujących taki układ władzy w Olsztynie. Radykalnie zmniejszyła się też liczba wyborców traktujących Małkowskiego jako pierwszy wybór.
W drugiej turze w 2024 poszło do wyborów 42,58% uprawnionych do głosowania, z których 52,43% głosowało na Szewczyka. W roku 2018 w drugiej turze wzięło udział 48,02% uprawnionych, a Grzymowicz uzyskał 54,47% głosów.
Zatem nowego Prezydenta Olsztyna Roberta Szewczyka w 2024 r. poparło 22,33% spośród wszystkich uprawnionych do głosowania. W 2018 roku w drugiej turze Grzymowicza poparło 26,16 % wyborców Dane pokazują, że wśród mieszkańców Olsztyna dojrzewa potrzeba zmian rządzącego układu władzy.
Wyniki wyborów pokazują, że Czesław Jerzy Małkowski jest nadal uważany za najważniejszą, choć przecież zupełnie fałszywą alternatywę dla rządów Grzymowicza. Gwałtownie jednak spadła liczba wyborców głosujących na niego w pierwszej turze. W drugiej turze nadal przyciąga ludzi z różnych środowisk, głosujących często na zasadzie „byle nie Grzymowicz/Szewczyk”. Przy następnych wyborach będzie miał 79 lat. Czy będzie startował? Odpowiem: jeżeli będzie w stanie podpisać zgodę na kandydowanie to będzie kandydował.
Bolesne zderzenie z olsztyńską demokracją przeżył Marcin Możdżonek. Zaproponował wyborcom model niepartyjnego, niezaangażowanego politycznie kandydata, otwartego na potrzeby mieszkańców, nieobciążonego powiązaniami. Przeprowadził długą, kosztowną, dobrą i forsowną kampanię wyborczą. Używał nowych metod dotarcia, wykorzystał tak miły w Olsztynie, swój osobisty potencjał byłego wysokiej klasy sportowca. Jednak słabą stroną okazała się jego oferta programowa i merytoryczna. To co przedstawiał ograniczało się powtarzania stwierdzeń, że „trzeba zrobić tak, żeby było dobrze”.
Mit jakoby ludzie mają dość partii politycznych na szczeblu wyborczym po raz kolejny został obalony. Ci, którzy głosują, w ogromniej większości są zwolennikami takiej czy innej opcji politycznej i generalnie idą za wskazaniem partii, z którą aktualnie sympatyzują. Pewnie to dla wielu przykre, ale taka jest rzeczywistość.

Czego nie dostaniemy od Roberta Szewczyka?

Szewczyk przesiedział spokojnie (to właściwe słowo) trzy kadencje w Radzie Miasta, a w ostatniej był nawet Przewodniczącym Rady. Niczym specjalnym się nie zaznaczył, a jego podstawowym zadaniem było dbanie o interes swojej partii (PO).
Jego dotychczasowe doświadczenie zawodowe to praca w biurach poselskich, gabinetach politycznych. Od kilku lat pełnił funkcję dyrektora w Departamencie Koordynacji Promocji Urzędu Marszałkowskiego (niech czytelnicy sami ocenią czy województwo warmińsko-mazurskie jest dobrze promowane?).
Czy będzie gotów zrozumieć, że ogromna większość Olsztynian wcale nie chce przekształcenia naszego miasta w kołchoz PO? Niestety przyznanie na ostatniej sesji Rady Miasta 100 tys. złotych na dofinansowanie z budżetu partyjnej imprezy Campus Polska świadczy, że taki plan będzie realizowany. Podobnie jak nadanie Stefanowi Brzozowskiemu tytułu honorowego obywatela Olsztyna, czy tolerowanie lewackich wybryków beztalencia i antykultury organizowanych w Miejskim Ośrodku Kultury przez dyrektora Sieniewicza.
Trudno mieć nadzieję, że Szewczyk będzie chciał zmienić obowiązującą w Olsztynie mapę powiązań i interesów. Jej zręby i fundamenty zostały położone w latach czterdziestych i pięćdziesiątych. Potem były umacniane, a po 1989 zmodyfikowane i dostosowane do współczesnych realiów. Dalej trwają i mają się bardzo dobrze.
Trzeba raczej spodziewać się, że w Olsztynie pod rządami Szewczyka będzie obowiązywał ten sam schemat jak za rządów PZPR. Tak samo jak wówczas o obsadzie stanowisk, awansach, pieniądzach, rozwoju karier zawodowych będzie decydowała Partia – teraz nazywana PO.

Jak za pięć lat dać Olsztynowi alternatywę wobec układu symbolizującego Grzymowicza, Szewczyka, Małkowskiego i czy tą alternatywą może być prawica?

Następne wybory za pięć lat. W 2029 roku w Polsce będzie ponownie rządziła prawica. Kilka miesięcy popisów ośmiogwiazdkowej koalicji z Tuskiem na czele pokazuje, że ich ponowne rządy nie maja szans.
Po drugie jestem przekonany, że w Olsztynie będą nasilały się oczekiwania na zmiany. Ukształtowany dziś lokalny monopol władzy z jednej opcji politycznej: Marszałek, Wojewoda, Prezydent zawsze buduje chore relacje. Te z kolei tworzą potrzebę zmian. Przypomnijmy, że w Olsztynie kilkanaście lat temu działało SLD-owskie trio Szatkowski, Ryński, Małkowski. Wydawało się, że mogą wszystko, a ich partia jest nie do ruszenia. A dziś Lewicy nie ma w Sejmiku, nie ma w Radzie Miasta Olsztyn, a ich kandydat na Prezydenta uzyskał najsłabszy wynik w stawce kandydatów.
Jeżeli za pięć lat Prawica chciałaby przejąć w Olsztynie władzę to powinna zapytać siebie i wyborców: dlaczego ludzie mają na nas głosować?
I tu wymagana jest solidna i ciężka praca na prawicy na kilku płaszczyznach: personalnej (kandydat na prezydenta), programowej i organizacyjnej.
Kandydat (kandydatka) powinien być uzgodniony z możliwie szeroko pojętymi środowiskami prawicowymi i przez swoją osobę jednoczyć środowisko. Oczywiście przy uznaniu realiów i poszukiwaniu kandydata możliwego do zaakceptowania nie tylko przez twardy elektorat Prawicy.
Termin ustalenia kandydata – bez zbędnej zwłoki. Przebijanie się do świadomości społecznej trwa długo. Dobitnie dowodzi tego przykład Marcina Możdżonka. Nawet dwa lata aktywności kampanijnej nie wystarczyło, aby w świadomości wyborców zaistniał jako właściwy wybór. Podtrzymywanie przez Prawicę praktyki wyłaniania kandydatów na ostatnia chwilę skazuje taką osobę na nieuchronną porażkę.
Warunki, jakie musi spełniać kandydat:

musi bardzo, bardzo chcieć zostać Prezydentem. Jeżeli kandyduje „bo mu kazali”, „bo chce się pokazać” albo sprawdzić, działa w chwilach wolnych od pracy, wypoczynku i innych ważniejszych zajęć, niech da sobie spokój. Wyborcy szansy nie dadzą;
musi być motorem, prawdziwym liderem, nie liczącym godzin swojego osobistego zaangażowania. Jeżeli kandydatura na prezydenta ma stanowić przepustkę do Rady Miasta, również sukcesów nie wróżę;
musi prosić i zabiegać o wsparcie. Jednym z jego najważniejszych zadań powinno być dbanie o jedność w swoim obozie. Również wśród najbliższych współpracowników. Jeżeli uzna, że pomoc i wsparcie po prostu mu się należą i kogoś z naturalnych sojuszników zlekceważy, zdeprecjonuje – sam pozbawi się szans. Podobnie, jeżeli dopuści do podziałów, a już nie daj boże kłótni. W takim przypadku katastrofa puka do drzwi;

Nie program, a wizja rozwojowa. Kampania pokazała, że atrakcyjnym dla wyborców programem wcale nie jest lista obietnic: ściągnę inwestorów, powołam radę do rozmów, wybuduję stadion, będę spotykał się i współpracował, dam na kulturę, sport, spowoduję, że Stare Miasto ożyje. W Olsztynie dyskusji programowej o prawdziwych problemach miasta nie było. Wyborcy musieli zadowolić się różniącymi się tylko drobnymi szczegółami listami obietnic. Sądzę, że był to jeden z powodów niskiej frekwencji w Olsztynie. Kandydat musi szukać odpowiedzi na rzeczywiste i znane mu problemy miasta, na które nie ma prostych, bezbolesnych rozwiązań. Olsztyn potrzebuje wizji rozwoju i planu, wokół którego skupi się jego potencjał. Dotychczasowe koncepcje „Miasto Ogród”, miasto nastawione na turystykę czy ośrodek uniwersytecki albo pozostały pustym hasłami albo (jak idea uniwersytecka) wygasają jako impulsy rozwojowe. W ramach prac Fundacji im. Piotra Poleskiego organizowaliśmy debaty „Metropolia Olsztyn” i proponowaliśmy impulsy rozwojowe, które dałyby Miastu energię do walki konkurencyjnej o ludzi, pieniądze i prestiż. Trzeba to kontynuować.
Wreszcie aspekt najtrudniejszy dla każdej partii – także Prawicy: powiększanie i budowanie zasobów. Analiza wyników wyborów, rozpoznawanie potrzeb elektoratu, szkolenie osób aktywnych, chętnych do zaangażowania (również wyborczego), budowanie kanałów komunikowania, wykorzystanie mediów społecznościowych, regularne spotkania, tworzenie dobrego PR, pozyskiwanie i gromadzenie środków na działalność. Takie działania mogą i powinny być prowadzone, jeżeli prawica w Olsztynie chce sprawować władzę.

Podsumowanie

Powie ktoś, że projektowanie przyszłości, która będzie za pięć jest ciekawe intelektualnie, ale może się przydać psu na budę. Można spojrzeć i tak. Można też bezradnie i leniwie powtarzać, że Olsztyn to komunistyczne miasto i Prawica nie ma tu szans. W ten sposób można wytłumaczyć każdą porażkę i rozliczyć nieudolność. Jednak mówimy o sytuacjach powtarzalnych, zachowaniach wyborców, które również podlegają prawidłom psychologii i socjologii. Są też opisaną wiedzą i doświadczeniem. Skoro tak – można je przewidywać.

Celowo nakreśliłem model życzeniowo – teoretyczny, oderwany od osobistych interesów, podziałów, konfliktów, ludzkich słabości, które zawsze są obecne w polityce.

Jedna sprawa jest niepodważalna: jeżeli Prawica w Olsztynie chce zwyciężyć w wyborach prezydenckich: musi ciężko i codziennie pracować zdobywając zaufanie, szacunek i wiarygodność wśród wyborców. A wtedy wyborcy dostrzegą w nas alternatywę dla obecnego układu rządzącego i zwyciężymy.

Jerzy Szmit