43. rocznica podpisania Porozumień Sierpniowych i powstania NSZZ „Solidarność” to okazja do refleksji. Do szczególnej pamięci o tych, bez których nie byłoby tamtych dni. Tym bardziej smutno, kiedy obchody tak wielkiego wydarzenia są traktowane „po macoszemu”. A tak było w Olsztynie…
Z niewiadomych powodów uroczystości 31 sierpnia organizatorzy przesunęli w Olsztynie na 28 sierpnia. Zupełnie jakby nie mieli czasu na uczczenie 43. rocznicy powstania NSZZ „Solidarność” i szukali sposobu, żeby rocznicowe uroczystości zwyczajnie „odbębnić”.
Rocznicowe spotkanie rozpoczęła msza w kościele Najświętszego Serca Pana Jezusa w Olsztynie. Nie celebrował jej ani ksiądz arcybiskup, ani żaden z biskupów, ani nawet infułat, a jedynie prałat Jan Rosłan, który dla wielu jest kontrowersyjną postacią.
W swoim kazaniu przedstawił głównie swoje osobiste wrażenia i przeżycia z tamtego czasu. Próbował konfrontować i przeciwstawiać sobie postaci prymasa Józefa Glempa i św. Jana Pawła II.
W kościele było kilkanaście pocztów sztandarowych z całego regionu, szefowie związku z największych miast województwa i działacze pierwszej „Solidarności”. Uczestnicy uroczystości po mszy przeszli na Plac Solidarności, pod Pomnik Wolności Ojczyzny.
Gośćmi rocznicy byli m.in. Przewodniczący Regionu Elbląskiego Grzegorz Adamowicz, Zastępca Przewodniczącego Regionu Gdańskiego Roman Kuzimski wraz ze sztandarem MKZ, a także w imieniu Wojewody Warmińsko-Mazurskiego Pełnomocnik Władysław Kałudziński, który jest działaczem pierwszej „Solidarności”.
Marszałka Województwa reprezentowała urzędniczka niższego szczebla: Małgorzata Gołębicka-Matusiak, a Prezydenta Olsztyna: Sekretarz Miasta Stanisław Gorczyca. Między dwójką ostatnich a uczestnikami uroczystości czuć było wyraźny dystans.
Na placu pojawiła się grupa zasłużonych działaczy z dawnych lat, a także obecnie reprezentujących NSZZ „Solidarność”. Byli przedstawiciele służb mundurowych: Policji, Straży Pożarnej, Krajowej Administracji Skarbowej oraz instytucji państwowych.
Do zebranych przemówił Józef Dziki, przewodniczący Zarządu Regionu Warmińsko-Mazurskiego NSZZ „Solidarność” w Olsztynie. Przypomniał korzenie związku i jego historię. Mimo że znalazła się przestrzeń dla przemówień przedstawicieli wielu urzędów i instytucji, zabrakło miejsca na słowo od tych, którzy pierwszą Solidarność tworzyli.
Może dlatego, kiedy doszło do składania wieńców, a na samym końcu przez nikogo niewyczytywana kwiaty pod Pomnikiem Wolności Ojczyzny składała legenda olsztyńskiej „Solidarności”, Anna Niszczak, jako jedyna została nagrodzona gromkimi brawami.
Na placu Solidarności było wielu z tych, którzy są jej żywymi pomnikami, a których jest z roku na rok coraz mniej. Byli też ci, którzy dla „Solidarności” bardzo wiele wycierpieli. Należą do nich m.in. Władysław Kałudziński, który w stanie wojennym był internowany, a po przewiezieniu do ZK w Kwidzynie ciężko pobity podczas buntu internowanych czy inny ciężko pobity podczas uwiezienia w ZK Kwidzyn, Jerzy Szmit.
Przy okazji 31 sierpnia warto przypomnieć, jak droga do powstania NSZZ „Solidarność” wyglądała w dawnych województwach olsztyńskim i elbląskim. Najwcześniej do strajków doszło w Elblągu, gdzie 15 sierpnia zastrajkowało Wojewódzkie Przedsiębiorstwo Wodno-Kanalizacyjne. Do końca miesiąca powołano tam komitetów strajkowych w 41 zakładach.
Do ówczesnego województwa olsztyńskiego fala z Wybrzeża dotarła znacznie później. Pierwszy z ważniejszych strajków odbył się od 22 do 25 sierpnia w Olsztyńskich Zakładach Opon Samochodowych. Dzień później w jednodniowym strajku wzięło udział ok. 600 pracowników Zakładu Maszyn Budowlanych w Mrągowie.
Przez dwa dni strajkowała też Warmińska Fabryka Maszyn Rolniczych Agromet-Warfama w Dobrym Mieście, 29 sierpnia stanął Zakład Wytwórczy Maszyn i Urządzeń Przemysłu Spożywczego Spomasz w Olsztynie, a 3 września 1980 roku zastrajkowało 1,1 tys. pracowników Zakładów Mięsnych w Ostródzie.
Pod koniec września 1980 r. przedstawiciele 22 olsztyńskich zakładów pracy utworzyli Międzyzakładowy Komitet Założycielski NSZZ „Solidarność”. Wybrano 19-osobowe Prezydium MKZ. W czerwcu 1981 roku odbył się I zajazd Regionu Warmińsko-Mazurskiego, na którym wybrano 60-osobowy Zarząd Regionu.
Oprac. Marek Adam
