20 października 2022r. odbyła się druga edycja konferencji „Kaszubska Golgota”, dotyczącej zbrodni piaśnickiej. Pierwsze spotkanie odbyło się w czerwcu w Gdańsku. Uczestniczyła w nim grupa studentów z Touro College – partnera naszego projektu wraz z prof. Stephanem Lehnstaedtem – szefem kierunku Studia nad Holocaustem. Efektem czerwcowej konferencji jest monografia pod nazwą „Kaszubska Golgota”. Zawiera ona wystąpienia prelegentów gdańskiej konferencji wraz z ich tłumaczeniem na język niemiecki.
Obie konferencje, jak i publikację sfinansował Narodowy Instytut Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego ze środków Programu Rozwoju Organizacji Obywatelskich na lata 2018-2030.
Tu trzeba wspomnieć, że spotkanie czerwcowe było wzbogacone o szerokie przedstawienie możliwości dochodzenia indywidualnych roszczeń ze strony rodzin ofiar zbrodni piaśnickiej od Państwa Niemieckiego oraz wskazanie możliwości przełamania immunitetu Państwa Niemieckiego w tej kwestii. Na konferencji w Berlinie nie planowaliśmy rozwijać tego tematu. Jednak wydarzenia, jakie miały miejsce między czerwcem a październikiem sprawiły, że poruszyliśmy także kwestię indywidualnych roszczeń.
Otóż 1 września – w 83 rocznicę wybuchu II wojny światowej – na warszawskim Zamku Królewskim zaprezentowano raport o zbrodniach popełnionych przez Niemców w Polsce w czasie II wojny światowej. Przygotowała go powołana w 2017 roku komisja sejmowa. W raporcie tym przedstawiono, że szkody materialne i niematerialne wynoszą równowartość 1,3 bln euro. Zostały w nim uwzględnione zarówno zniszczenia polskich miast, infrastruktury i przemysłu, jak i utracony potencjał ekonomiczny związany z zamordowaniem milionów polskich obywateli. Składa się on z trzech części:
- opis i oszacowanie strat demograficznych i materialnych,
- dokumentacja zdjęciową wojny i okupacji niemieckiej,
- rejestr miejsc zbrodni, egzekucji, masowych mordów Polaków czy pacyfikacji wsi.
Z kolei 3 września, minister spraw zagranicznych Zbigniew Rau wystosował notę dyplomatyczną do niemieckiego szefa MSZ. Nota dotyczy sprawy podjęcia prawnego i materialnego uregulowania kwestii następstw agresji i okupacji niemieckiej w latach 1939-1945.
Dlatego także berlińskie spotkanie musiało uwzględnić fakt, któremu media po obu stronach Odry poświęciły mnóstwo uwagi. Mec. Szymon Topa w swoim referacie uprzedził niejako wspomnianą notę dyplomatyczną, wskazując drogę prawną dochodzenia roszczeń. Są to jednak roszczenia indywidualne, przed sądem. Natomiast bariera, jaką stanowi immunitet państwa, mający charakter zwyczajowy w prawie międzynarodowym, jest już przełamywany w toczących się procesach we Włoszech i w Grecji, a także w procesie, którzy my – jako Stowarzyszenie – chcemy wytoczyć za zbrodnię piaśnicką w imieniu potomków ofiar.
– Naszym zdaniem nie ulega bowiem wątpliwości, ze świadczenia te są zasadne zarówno w aspekcie politycznym, jak i moralnym. Niemcy zresztą aspektu moralnego nie kwestionują. My zaś w tym miejscu nie chcemy przesądzać czy, kiedy i w jakiej formie wezwanie polskiego MSZ będzie zaspokojone. Podkreślmy, że Polska nigdy – ani w tak zwanym zrzeczeniu się z 1953r. ani w 1991r. ani w 2004r. – nie zrzekła się roszczeń indywidualnych z tytułu zbrodni wojennych przeciwko ludzkości. Tak w imieniu własnym, jak w imieniu swoich obywateli – mówi mec. Lech Obara, prezes Stowarzyszenia Patria Nostra.
Podczas konferencji w Berlinie najbardziej skoncentrowaliśmy się na rysie historyczno-edukacyjnym się na historii. Uznaliśmy bowiem, że najpierw należy ustalić stan faktyczny, aby dotrzeć do prawdy.
– Bo sprawiedliwość podąża za prawdą. Zobowiązuje nas to do przekazania drugiej stronie – Niemcom – prawdy o II wojnie światowej. Między innymi temu poświęcona była październikowa konferencja w Touro College Berlin. Przedstawiliśmy na niej prawdę o zbrodni piaśnickiej – pierwszym ludobójstwie dokonanym tuż po wybuchu II wojny światowej – dodaje mec. Lech Obara.
20 października konferencję otworzył prof. Stephan Lehnstaedt oraz przedstawiciele władz i właścicieli Uczelni.
W imieniu mec. Lecha Obary zebranych powitała Martyna Krawczyk oraz Aleksandra Biniszewska – wiceprezes Stowarzyszenia Patria Nostra, specjalistka od spraw Kresów Wschodnich. Wygłosiła ona bardzo interesujący wykład na temat utraconych podczas wojny dóbr kultury na Wschodzie oraz na Zachodzie.
Prof. Stephan Lehnstaedt w referacie „Piaśnica – historyczne miejsce zbrodni” nakreślił szeroki rys historyczny oraz genezę Zbrodni Piaśnickiej.
Dr Marta Ansilewska-Lehnstaedt opowiedziała o znanych osobach – ofiarach masakry w lasach piaśnickich – Alicji Jadwidze Kotowskiej oraz Leonie Najmanie-Mirza Kryczyńskim.
Bardzo ciekawy referat wygłosił Marek Klat – scenarzysta filmu „Kamerdyner”. Opowiedział on szeroko o skomplikowanych i tragicznych stosunkach polsko-niemiecko-kaszubskich.
Tematy wywołały szeroką dyskusję i mnóstwo pytań dodatkowych. Także ze strony niemieckich studentów. Ten walor edukacyjny konferencji jest zatem nie do przecenienia. Zebrani otrzymali także egzemplarze monografii pokonferencyjnej oraz tłumaczenia wszystkich referatów i prezentacji.
Aneta Markowska
Stowarzyszenie „Patria Nostra”
