1 grudnia
– w 1798 roku odbyła się Bitwa pod Magliano
Bitwa stoczona przez Legiony Polskie we Włoszech u boku wojsk francuskich.
I Legia dowodzona przez gen. Karola Kniaziewicza w trakcie wojny francusko-neapolitańskiej przeprowadziła brawurowy kontratak, który walnie przyczynił się do rozbicia liczącego 5 tys. korpusu należącego do armii feldmarszałka Karla Macka, zdobycia jego obozu i wzięcia licznych łupów wojennych, w tym dział i sztandarów.
2 grudnia
– w 1789 roku w Warszawie odbyła się tak zwana czarna procesja. Przedstawiciele 141 miast domagali się praw publicznych dla mieszczan.
Inicjatorem zjazdu przedstawicieli miast królewskich był Hugo Kołłątaj, jeden z przedstawicieli stronnictwa patriotycznego na trwającym od października 1788 roku Sejmie Czteroletnim. Delegację, która z ratusza udała się pod Zamek Królewski, poprowadził prezydent Warszawy Jan Dekert. Jej nazwa wzięła się od czarnego ubioru samych delegatów.
3 grudnia
– w 1800 roku wojska francuskie pokonały pod Hohenlinden wojska austriacko – bawarskie.
Legia Naddunajska generała Karola Kniaziewicza, działając w składzie francuskiej armii generała Jeana-Victora Moreau, wzięła udział w walnej bitwie w Bawarii, na wschód od Monachium, z siłami austriackimi arcyksięcia Jana. Polacy wydatnie przyczynili się do ich pogromu, wytrzymując na prawym skrzydle natarcie, a następnie wykonując jazdą i artylerią konną świetny zagon na centralną kolumnę generała Johanna Kollowratha. Polacy zdobyli 7 dział i wzięli 3,5 tys. jeńców.
– w 1918 roku w poznańskim kinie Apollo rozpoczął obrady Polski Sejm Dzielnicowy. Delegaci z ziem zaboru pruskiego dyskutowali między innymi o odbudowie niepodległego państwa polskiego.
Sejm został zwołany na podstawie odezwy tymczasowego Komisariatu Naczelnej Rady Ludowej z 14 listopada 1918 roku. Polska organizacja, działająca na ziemiach zaboru pruskiego od 1916 roku, wymogła na władzach pruskich zgodę na obrady. W wyniku przeprowadzonych między 16 listopada a 1 grudnia wyborów wyłoniono 1399 delegatów. Pochodzili oni z Wielkopolski, Śląska, Prus Królewskich, Warmii, Mazur i skupisk ludności polskiej w Niemczech. Ostatecznie w pracach Sejmu wzięło udział około 1100 osób. Wśród nich znalazły się także kobiety, którym przyznano bierne i czynne prawo wyborcze.
Mimo ograniczeń nałożonych przez pruskie władze obradujący do 5 grudnia Sejm przyczynił się do konsolidacji polskiego ruchu niepodległościowego w zaborze pruskim. Wybrano 80-osobową Naczelną Radę Ludową i obrano ją zwierzchnią władzą Polaków w Niemczech. Określono też żądania terytorialne ludności polskiej. Domagano się utworzenia niepodległej Polski z dostępem do morza. Dyskutowano nad bieżącą sytuacją polityczną i decydowano, jakie relacje utrzymywać z innymi organami polskiej władzy, w tym rządem w Warszawie i Komitetem Narodowym Polskim w Paryżu.
Sejm, mając na uwadze narzucone przez zaborcę ramy obrad, nie proklamował oderwania ziem zaboru pruskiego od Niemiec. Wezwano jednak państwa-zwycięzców I wojny światowej do rozwiązania tej kwestii w traktacie pokojowym.
4 grudnia
– w 1798 roku odbyła się Bitwa pod Civita Castellana, bitwa pod Falari
Bitwa stoczona przez Legiony Polskie we Włoszech u boku wojsk francuskich. W czasie wojny francusko-neapolitańskiej dowodzona przez gen. Karola Kniaziewicza brygada I Legii (1350 ludzi), działając w składzie francuskiej I dywizji gen. Jacques-Etienne Macdonalda, uczestniczyła w dużej bitwie w pobliżu miasteczka i twierdzy na pn. od Rzymu. Legioniści walcząc pod Falari, rozbili pięciokrotnie liczniejszy korpus wojsk neapolitańskich Józefa hr. Zabeltitz, kawalera saskiego, tracąc przy tym 20 zabitych i 40 rannych. Neapolitańczycy utracili ok. 400 zabitych i rannych, 600 jeńców i 8 dział. W innym fragmencie bitwy odznaczył się także polski II baon Józefa Chłopickiego.
5 grudnia
– w 1830 roku gen. Józef Chłopicki ogłosił się dyktatorem powstania listopadowego. Był doświadczonym żołnierzem, pierwsze szlify zdobywał na wojnie rosyjsko-tureckiej, później w wojnie 1792 roku i powstaniu kościuszkowskim. Po III rozbiorze wstąpił do Legionów Dąbrowskiego, wykazując się sprawnością dowodzenia i odwagą w czasie walk we Włoszech. W 1808 roku stanął na czele Legii Nadwiślańskiej, która walczyła w Hiszpanii do 1812 roku, m.in. pod Saragossą. Za służbę na Półwyspie Iberyjskim został uhonorowany tytułem barona cesarstwa (jego nazwisko znajduje się również na Łuku Triumfalnym). Wziął też udział w kampanii rosyjskiej. W 1814 roku wstąpił do armii Królestwa Polskiego, z której jednak w 1818 roku odszedł po sporze z księciem Konstantym. Po wybuchu powstania listopadowego początkowo nie chciał do niego dołączyć, 3 grudnia 1830 roku przyjął jednak funkcję wodza naczelnego, a 5 grudnia 1830 roku ogłosił się dyktatorem powstania. Nie był jednak zwolennikiem zrywu, związany był z konserwatystami, próbował również doprowadzić do porozumienia z carem. 17 stycznia 1831 roku złożył dyktaturę, w lutym walczył jeszcze pod Wawrem i dowodził w bitwie pod Olszynką Grochowską, gdzie został ranny w nogę. Zmarł w 1854 roku w Krakowie.
6 grudnia
– w 1656 roku w Radnot /Siedmiogród/ podpisano traktat rozbiorowy Polski – więcej w artykule Traktat w Radnot. Pierwsza próba rozbioru Rzeczypospolitej Obojga Narodów.
Wydarzenie, jakim było zawarcie w 1656 roku traktatu w Radnot bez wątpienia miało znaczący wpływ na późniejsze dzieje Rzeczpospolitej Obojga Narodów. Ta pierwsza próba rozbioru terytorium Polski mimo, że zakończyła się niepowodzeniem, okazała się w skutkach katastrofalna. Upadek gospodarczy i kulturalny Polski, utrata Prus Książęcych, osłabienie kraju wykorzystane przez Rosję, czego skutkiem był upokarzający rozejm w Andruszowie w 1667 roku, miały bez wątpienia wpływ na wydarzenia, które rozegrały się pod koniec XVIII wieku. To co w 1656 roku nie udało się: Szwecji, elektorowi brandenburskiemu, Bohdanowi Chmielnickiemu, Bogusławowi Radziwiłłowi oraz władcy Siedmiogrodu – Jerzemu II Rakoczemu, z powodzeniem przeprowadziły w 1772, 1793 i 1795 roku – Rosja, Prusy i Austria.
7 grudnia
– w 1550 roku Barbara Radziwiłłówna została koronowana na królową Polski. Ceremonia odbyła się prawie trzy lata po tym, jak w tajemnicy poślubiła króla Zygmunta II Augusta.
Zawarte potajemnie małżeństwo monarchy wywołało w Rzeczpospolitej zdecydowany sprzeciw części możnowładztwa. Żądano wręcz jego unieważnienia. Król jednak nie ugiął się i uparcie zabiegał nie tylko o uznanie ożenku, ale i o zgodę na koronację małżonki. Ostatecznie jednak sprawa ta nie stała się przedmiotem obrad sejmu, a decyzję podjął sam pan młody.
Uroczystość zorganizowano tradycyjnie w katedrze wawelskiej. Mimo długotrwałych starań Zygmunta Augusta nie wszyscy senatorowie stawili się na ceremonii. Zbojkotowali ją Andrzej Górka, starosta generalny Wielkopolski, i Jan Gabriel Tęczyński, wojewoda sandomierski.
Rządy nowej królowej nie potrwały długo. Chorowała już przed koronacją, a jej stan pogarszał się z dnia na dzień. Zmarła już 8 maja 1551 roku.
– w 1954 roku na mocy Dekretu o naczelnych organach administracji państwowej w zakresie spraw wewnętrznych i bezpieczeństwa publicznego rozwiązano Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego, powołując na jego miejsce Ministerstwo Spraw Wewnętrznych oraz Komitet ds. Bezpieczeństwa Publicznego.
Na decyzję tę duży wpływ wywarła narastająca krytyka metod śledczych stosowanych w tym resorcie. Okrucieństwo, a także stosowany na szeroką skalę proceder fałszowania dowodów i zeznań składanych w trakcie śledztwa zostały szczegółowo omówione przez zbiegłego w grudniu 1953 na Zachód wysokiego oficera MBP Józefa Światłę, który od września 1954 występował w cyklicznym programie Za kulisami bezpieki i partii, nadawanym przez Rozgłośnię Polską Radia Wolna Europa.
– w 1970 roku w Warszawie został podpisany Układ między Polską Rzecząpospolitą Ludową a Republiką Federalną Niemiec o podstawach normalizacji ich wzajemnych stosunków. RFN uznała wówczas nienaruszalność polskiej granicy zachodniej, wytyczonej podczas konferencji „Wielkiej Trójki” w Poczdamie. Podpisanie tego układu było ogromnym sukcesem dyplomacji PRL-u oraz Gomułki osobiście, który w okresie swoich czternastoletnich rządów przywiązywał wielką wagę do kwestii ostatecznego zagwarantowania polskiej granicy na Odrze i Nysie Łużyckiej.
8 grudnia
– w 1506 roku na sejmie piotrkowskim Zygmunt Stary został obrany przez Senat na króla Polski Jego druga żoną była Bona z rodu Sforzów.
W pamięci Polaków istnieje nie tylko jako mąż Bony, ale również jako król który przyjął hołd lenny Albrechta jako luterańskiego księcia Prus (hołd pruski 1525)
Hołd pruski odbył się 10 kwietnia 1525 roku w Krakowie po wcześniejszym zawarciu traktatu między królem Zygmuntem I Starym i Albrechtem Hohenzollernem w dniu 8 kwietnia 1525 roku. W wyniku tego aktu Prusy Zakonne zostały przekształcone, jako lenno Polski, w Księstwo Pruskie.
Ostatni w Prusach[1] wielki mistrz Zakonu Szpitala Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego w Jerozolimie (krzyżackiego) sprawujący władzę świecką nad państwem zakonnym Albrecht Hohenzollern, przyjął wyznanie luterańskie i przekształcił państwo zakonu krzyżackiego w świeckie państwo (Prusy Książęce), stając się jego władcą (księciem w Prusach), wyznaczonym przez zwierzchniego pana lennego – czyli Króla Polski (księcia całych Prus). Książę w Prusach miał otrzymać pierwsze miejsce wśród dostojników świeckich senatu Królestwa Polskiego[2]. Jednocześnie złożył hołd lenny swojemu wujowi Zygmuntowi Staremu, królowi Polski.
W wyniku zawartego traktatu prawo do dziedziczenia Prus Książęcych otrzymali męscy potomkowie Albrechta, a w razie jego bezpotomnej śmierci – jego bracia Jerzy, Kazimierz i Jan z potomstwem męskim. Po wygaśnięciu tych linii rodu Prusy miało przejąć bezpośrednio Królestwo Polskie. Z dziedziczenia wyłączona była linia elektorska Hohenzollernów. Na wypadek wojny toczonej przez Królestwo (innej niż wojna o same Prusy) książę w Prusach miał wystawić zaledwie stu rycerzy. Ustanowiono natomiast mieszane polsko-pruskie sądy do rozstrzygania spraw, które mogły zostać wytoczone księciu w Prusach, lub też apelacji od werdyktów, jakie wydawały sądy księcia[3]. Traktat krakowski był pierwszą umową o charakterze międzypaństwowym pomiędzy władcą katolickim a protestanckim w Europie[4].
W czasie składania hołdu na Goldzie rynku krakowskiego, Albrechtowi towarzyszyła delegacja stanów pruskich. Albrecht odebrał z rąk króla proporzec z herbem Prus Książęcych jako symbol lenna. Oznakę zależności od króla i Korony symbolizowała umieszczona na piersi czarnego pruskiego orła litera S (Sigismundus) oraz korona na jego szyi.
9 grudnia
– w 1922 roku Gabriel Narutowicz został wybrany na pierwszego prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej.
10 grudnia
– w 1850 roku zmarł Józef Bem.
„Polsko, Polsko! Ja cię już nie zbawię” – tak miały brzmieć ostatnie słowa wypowiedziane przez Józefa Bema w chwili śmierci. Generał zmarł na malarię 10 grudnia 1850 r. w syryjskim Aleppo, a żałoba po nim została utrwalona w pamięci zbiorowej przez wiersz Cypriana Kamila Norwida „Bema pamięci żałobny rapsod”.
Pierwsze szlify na polach bitewnych przyszły generał zdobywał u boku Napoleona jako artylerzysta. Po klęsce cesarza Francuzów rozpoczął służbę w armii Królestwa Polskiego i w trakcie trwania powstania listopadowego zaprezentował w pełni swój kunszt dowódczy w starciach z wojskami rosyjskimi pod Iganiami, Ostrołęką oraz podczas obrony Warszawy w 1831 r.
Po upadku insurekcji Bem udał się na emigrację, gdzie czynnie walczył o odbudowę polskiej państwowości, starając się w praktyce realizować hasło Joachima Lelewela „Za wolność naszą i waszą”.
Wrzenie rewolucyjne, które w 1848 r. ogarnęło Europę, otworzyło przed wojskowym nowe możliwości działania. Po bezskutecznych próbach sformowania polskiej armii na terenie Galicji, postanowił on wziąć udział w powstaniu węgierskim, którego ostrze wymierzone było w dynastię Habsburgów i miało przynieść Węgrom całkowite uniezależnienie się od wpływów Wiednia.
Po fiasku węgierskiej irredenty Bem przeszedł na islam. Jako Murat Pasza rozpoczął służbę w armii Porty Otomańskiej, licząc na to że zbliżająca się wojna Turcji z Rosją zadziała na korzyść sprawy polskiej niepodległości. Do konfliktu między obu państwami doszło w 1853 r., jednak generał już tego nie doczekał.
Polsko-węgierski bohater został pochowany w Turcji na muzułmańskim cmentarzu wojskowym Dżebel el Isam. W 1929 r. po ekshumacji, jego szczątki zostały sprowadzone do kraju i złożone w mauzoleum w rodzinnym Tarnowie. Trumna z prochami, zanim dotarła do miejsca przeznaczenia, była wystawiona na widok publiczny w Muzeum Narodowym w Budapeszcie oraz na Wawelu w Krakowie.
– w 1903 roku Maria Skłodowska-Curie odebrała Nagrodę Nobla w dziedzinie fizyki. Osiem lat później otrzymała to samo wyróżnienie w dziedzinie chemii.
– w 1905 roku Henryk Sienkiewicz odebrał literacką nagrodę Nobla.
11 grudnia
– w 1618 roku zawarto rozejm w Dywilinie kończący wojnę polsko – moskiewską.
– w 1605 roku odbył się ślub Zygmunta III Wazy z Konstancją Habsburżanką.
Zygmunt Waza musiał w 1587 r. stoczyć walkę o tron polski z groźnym rywalem, cesarzem Maksymilianem Habsburgiem. Zdawał sobie jednak sprawę z tego, że nie może pozostawać w konflikcie z tą wpływową rodziną. Stosunki z Habsburgami unormował szybko, czego wyrazem stał się ślub z Anną, córką Karola Habsburga w roku 1592. Małżeństwo to, choć z pewnością determinowało politykę zagraniczną króla, nie trwało długo. Anna zmarła w 1598 r., pozostawiając Zygmuntowi następcę — królewicza Władysława.
Zygmunt nie zamierzał rezygnować z sojuszu z Habsburgami, postanowił więc postarać się o żonę z tego samego rodu. Okazało się jednak, że jedyną kobietą, której rękę mógł otrzymać, była siostra zmarłej małżonki, Konstancja. Wzbudziło to wielkie kontrowersje u części szlachty. Wielu możnych obawiało się zbytniego umocnienia stosunków z Habsburgami, zwłaszcza że kanclerz Jan Zamoyski rzucił na Zygmunta podejrzenie o handel polską koroną. Królowi publicznie zarzucono także kazirodztwo, ponieważ — w świetle prawa — Konstancja, jako powinowata, należała do jego bliskiej rodziny.
Papież dał jednak dyspensę, a król nie poddał się naciskom zwolenników Zamoyskiego. Ślub się odbył, a związek był szczęśliwy, przyniósł korzyści wizerunkowi króla i przetrwał do śmierci Konstancji w 1631 r.
Redakcja
