Naród, który traci pamięć, przestaje być Narodem
– staje się jedynie zbiorem ludzi, czasowo zajmujących dane terytorium.
Marszałek Józef Piłsudski
Co roku, 13 kwietnia, w sposób szczególny wspominamy ofiary sowieckiej zbrodni ludobójstwa, dokonanej osiemdziesiąt trzy lata temu na polskich jeńcach wojennych (głównie oficerach Wojska Polskiego, żołnierzach Korpusu Ochrony Pogranicza i funkcjonariuszach różnych służb mundurowych) oraz cywilach, nazywanej katyńską, choć masowe groby ze zwłokami pomordowanych, poza Katyniem, znajdują się również w Miednoje (obie miejscowości położone na terytorium Rosji), Piatichatkach pod Charkowem i Bykowni (na Ukrainie) oraz gdzieś na Białorusi (prawdopodobnie na terenie uroczyska Kuropaty pod Mińskiem). W czasie egzekucji, prowadzonych od początku kwietnia do połowy maja 1940 roku, śmierć poniósł między innymi policjant Józef Kałużny – trwale upamiętniony w Iławie, na cmentarzu komunalnym przy ulicy Ostródzkiej.
Podoficer Policji Państwowej (w stopniu starszego przodownika) Józef Kałużny jesienią 1939 roku stał się więźniem obozu specjalnego NKWD (Ludowego Komisariatu Spraw Wewnętrznych [ros. Narodnyj Komissariat Wnutriennich Dieł] Związku Socjalistycznych Republik Sowieckich) w Ostaszkowie. Obóz ten był zlokalizowany na wyspie na Jeziorze Seliger, w budynkach dawnego prawosławnego monastyru, a przetrzymywani w nim jeńcy – zmuszani do morderczej pracy, na przykład przy budowie grobli i mostu. Kałużny został zamordowany (podobnie, jak tysiące innych Polaków) strzałem w tył głowy, na mocy decyzji przedstawicieli najwyższych władz Związku Sowieckiego (zbrodniczą notatkę, sporządzoną przez ludowego komisarza spraw wewnętrznych Ławrientija Berię, podpisali: Józef Stalin [właśc. Iosif Wissarionowicz Dżugaszwili] – sekretarz generalny Wszechzwiązkowej Komunistycznej Partii (bolszewików), Wiaczesław Mołotow – ludowy komisarz spraw zagranicznych i równocześnie przewodniczący Rady Komisarzy Ludowych, Kliment Woroszyłow – marszałek Związku Sowieckiego i ludowy komisarz obrony oraz Anastas Mikojan – ludowy komisarz handlu zagranicznego, a dodatkowo zaaprobowali: Michaił Kalinin – przewodniczący Prezydium Rady Najwyższej ZSRS i Łazar Kaganowicz – ludowy komisarz transportu i przemysłu naftowego), przez funkcjonariuszy NKWD w kwietniu 1940 roku w piwnicach więzienia w Twerze (wówczas Kalinin), gdzie naczelnikiem był Dmitrij Tokariew, a egzekucjami kierował Wasilij Błochin.
Józef Kałużny doczekał się trwałego upamiętnienia na pomniku nagrobkowym swego syna Czesława (mieszkańca Iławy), w którego grobie złożono nieco ziemi, uświęconej krwią ofiar zbrodni katyńskiej (w tym Bohatera niniejszego artykułu), pochodzącej z dołu śmierci koło wsi Miednoje.
Cześć Jego Pamięci!
Radosław Nojman
prawnik, pasjonat i popularyzator historii, miłośnik krajoznawstwa,
działacz społeczno-polityczny oraz publicysta
