„I wszystko, cokolwiek działacie słowem lub czynem,
wszystko czyńcie w imię Pana Jezusa,
dziękując Bogu Ojcu przez Niego”.
Św. Paweł Kol. 3,17.
Św. Paweł dawny faryzeusz (Szaweł) prześladowca Jezusa Chrystusa oraz jego wyznawców, zwalczał ideę Mesjasza wszystkich ludzi dobrej woli.
W religii Mojżeszowej idea mesjanizmu jest zarezerwowana dla wyznawców Jahwe, rytuał obrzezania oraz rygorystyczne prawo obyczajowe, zgodnie z określeniem prof. Feliksa Konecznego tworzy „religię szczepową”, która hermetycznie izoluje Żydów od otoczenia. Szaweł (św. Paweł) odebrał gruntowne wykształcenie w Tarsie, w którym się urodził, poruszał się swobodnie w kręgu kultury: żydowskiej, greckiej oraz rzymskiej. Powyższy fakt był bardzo pomocny podczas późniejszej pracy misyjnej św. Pawła w głoszeniu Słowa Bożego.
O rodzinie i wczesnej młodości Apostoła nie dotrwały żadne wiadomości, wiemy natomiast, że pochodził z zamożnej i wpływowej rodziny, o czym świadczy fakt posiadania rzymskiego obywatelstwa, które otrzymywało się za szczególne zasługi dla państwa rzymskiego. Obywatelstwo rzymskie było dziedziczne oraz dawało odpowiednią pozycję społeczną.
Po zesłaniu Ducha Świętego w wieczerniku, pięćdziesiąt dni po Zmartwychwstaniu Jezusa, Apostołowie i gmina jerozolimska okrzepła oraz nabierała siły w głoszeniu dobrej nowiny. Szaweł (św. Paweł) jako faryzeusz miał za zadanie tropić wyznawców Jezusa oraz doprowadzać ich przed oblicze arcykapłana i Sanhendrynu (Rada Starszych) w celu osądzenia.
Po śmierci św. Szczepana diakona w wyniku egzekucji ukamieniowania pod nadzorem Szawła o czym wspominają Dzieje Apostolskie św. Łukasza, rozpoczął się okres prześladowań uczniów Jezusa ze strony władz świątynnych. Za czasów panowania Heroda Agryppy (44 r.), stracony zastał Apostoł Jakub Starszy ścięty w celi bez sądu (Dz 12,1-2). Po odwołaniu prokuratora Poncjusza Piłata (36 r.) przez cesarza Tyberiusza, sytuacja w Judei zaczęła się zaostrzać w stosunku do chrześcijan, ale także w stosunkach rzymsko-żydowskich. Szczytowym wydarzeniem w życiu naszego bohatera była misja do Damaszku na polecenie władz świątynnych w celu rozpracowania prężnie działającej miejscowej gminy chrześcijańskiej (Kościoła). W momencie zbliżania się do umocnień Damaszku doznał nawrócenia (wezwanie Jezusa), na skutek niezwykłej światłości utracił wzrok.
W Damaszku Ananiasz przełożony gminy przywraca wzrok Szawłowi, po nawróceniu podczas chrztu dawny faryzeusz przyjmuje imię Pawła. Wydarzenia związane z nawróceniem Szawła są dokładnie przedstawione przez ucznia św. Pawła, św. Łukasza w „Dziejach Apostolskich”(Dz 9. 1-31). Wiadomość o nawróceniu Szawła wywołała wściekłość wśród władz świątynnych, co wiązało się z wydaniem rozkazu pojmania byłego faryzeusza. Św. Paweł wkracza w dzieje Kościoła, w okresie przenikania nauki Jezusa do szerokich środowisk pogańskich. W początkowym okresie terenem działania gmin chrześcijańskich była Jerozolima oraz jej okolice.
Aż do historycznego Synodu Jerozolimskiego (50 r.) drogi ewangelizacji św. Piotra i św. Pawła nie schodziły się ze sobą, powodem był zwyczaj obrzezania, który ograniczał wstęp do wspólnoty poganom. Św. Piotr był zwolennikiem obrzezania, jako warunku przynależności do pierwotnego Kościoła. Św. Paweł wiedział, że warunek obrzezania, przekreślał drogę do gmin chrześcijańskich dla większości pogan.
Św. Paweł lansował swoją wizję uniwersalnej wspólnoty wiary, do której przynależność dawał chrzest w imię Trójcy Przenajświętszej oraz życie w wierze. Na Synodzie Jerozolimskim zwyciężyła opcja św. Pawła, dzięki czemu nauka Jezusa Chrystusa zaczęła sięgać coraz dalej. W Antiochii według źródeł po raz pierwszy do wyznawców Jezusa przylgnęło określenie chrześcijanie. W momencie zerwania kontaktu z synagogą niedziela stała się dla chrześcijan dniem Eucharystii („łamania chleba”), Dniem Pańskim.
Powstawały zręby liturgii oraz teologii. Teologia (sacra doctrina) nauka święta na samym początku była ściśle związana z liturgią. Tematyka nauczania oraz Listy Apostoła św. Pawła były fundamentem rodzącej się teologii, której początek rozkwitu przypada na okres patrystyczny. Św. Paweł w historii Kościoła otrzymał przydomek Apostoła Narodów, odbył trzy wielkie podróże misyjne do miejsc, do których nie dotarła jeszcze nauka Jezusa Chrystusa.
Pierwsza podróż misyjna (45 – 49 r.) poprzez Cypr prowadziła do Azji Mniejszej, Apostołowi towarzyszył Barnaba. Podczas podróży powstało wiele gmin chrześcijańskich, z którymi utrzymywano kontakt.
Drugą podróż misyjną św. Paweł rozpoczął w Antiochii (50 – 52 r.), poprzez Tars, Dubre, Listrę, Troadę dociera do Grecji.
Po działalności misyjnej w miastach greckich (Filippi, Amfipolis, Tesalonikach, Atenach i Koryncie) udaje się do Efezu, gdzie spędza 3 lata. Podczas drugiej podróży Apostołowi towarzyszył Tymoteusz oraz Sylas.
Trzecia podróż św. Pawła ( 54 – 58 r.) prowadzi przez Galację i Frygię do Efezu, gdzie umacnia prężnie działającą gminę. Z Efezu apostoł udał się Macedonii, skąd przez Troadę wraca do Cezarei i Jerozolimy.
Szczegółowy przebieg poszczególnych podroży św. Pawła ukazany jest w Dziejach Apostolskich św. Łukasza. Według relacji św. Klemensa Rzymskiego ( I w.) oraz Kanonu Muratoriego (II w.), św. Paweł odbył podróż misyjną „do kresu Zachodu” – tym terminem określana była Hiszpania.
Podczas drugiej i trzeciej podróży misyjnej powstają pierwsze Listy (14) skierowane do założonych wcześniej gmin. Do naszych czasów dotrwało 14 Listów św. Pawła, które znalazły się w kanonie Nowego Testamentu. Co do Listu do Hebrajczyków są wątpliwości dotyczące autorstwa.
Wśród Listów Apostoła, są cztery zwane „wielkimi listami”: List do Rzymian, 1 i 2 do Koryntian oraz do Galatów.
Wyjątkowość powyższych czterech listów wynika ze znaczenia doktrynalnego pism mających ogromny wpływ na rozwój myśli teologicznej Kościoła. Działalność literacka św. Pawła była podyktowana potrzebą chwili rozwijającego się Kościoła, miała na celu konsolidację młodych gmin chrześcijańskich.
Czas powstania listów według biblistów należy umiejscowić w latach 51 – 67 r. Kulminacyjnym wydarzeniem podczas działalności św. Pawła, było aresztowanie Apostoła w Jerozolimie (58 r.) na terenie Świątyni. Dzięki posiadanemu obywatelstwu rzymskiemu św. Paweł nie został postawiony przed oblicze Sanchedrynu, lecz został przewieziony do Rzymu, aby mieć możliwość obrony w oparciu o zasady prawa rzymskiego.
W wyniku pierwszego procesu św. Paweł został oczyszczony z zarzutów, po czym rozpoczął pracę misyjną w stolicy Imperium. Rzym w opinii chrześcijan miał opinię „nowego Babilonu”, miasta zepsucia i bezbożnictwa. Najprawdopodobniej Apostołowie Piotr i Paweł spotkali się w Rzymie. Praca misyjna w Rzymie nie była łatwa, oprócz wrogości Rzymian dochodziły konflikty z żydowską diasporą, która rozpoczęła budowę swojego finansowego imperium.
Podczas prześladowań chrześcijan za Nerona (64 r.) w związku z pożarem Rzymu, zostaje stracony św. Piotr śmiercią krzyżową na Watykanie. W niedługim czasie miało miejsce uwięzienie św. Pawła. Drugi proces św. Pawła zakończony wyrokiem skazującym na śmierć (67 r.) miał miejsce pod koniec panowania cesarza Nerona (68 r.). Św. Paweł zgodnie z prawem rzymskim, jako posiadający rzymskie obywatelstwo został ścięty. Jako miejsce egzekucji, święta tradycja wskazuje na miejsce za Bramą Ostyjską. Obecnie na miejscu pochówku Apostoła znajduje się bazylika św. Pawła za Murami.
Znaczenie św. Pawła Apostoła jest przeogromne nie tylko dla historii zbawienia (Kościoła), ale dla rozwoju myśli ludzkiej oraz różnych kierunków filozoficznych. Jak już wcześniej wspominałem, był twórcą doktryny wczesnego Kościoła, która dała początek teologii wspaniale rozwijającej się w okresie patrystycznym. Jedną z głównych cech doktryny św. Pawła, było dzieło odkupienia w Jezusie Chrystusie. Ewangelie ukazują życie i dzieła Jezusa Chrystusa, św. Paweł zaś ukazuje w swoich Listach: co powinno wynikać z wiary w Jezusa w codziennym życiu.
Eschatologia św. Pawła polegała na ukazaniu Zmartwychwstania jako rzeczywistości, która nadejdzie w „czasach ostatecznych”, obraz oczekiwania Pana (Paruzja). Eklezjologia św. Pawła charakteryzuje jedna podstawowa cecha – łączność z Chrystusem w Eucharystii i modlitwie. Św. Paweł podkreślał rolę Ducha św. w jedności człowieka z Bogiem w jego Kościele.
Listy św. Pawła są obecne w liturgii słowa, podczas Mszy św. przypominając nam o roli Apostoła w życiu naszej wspólnoty wiary. Znaczenie św. Pawła dzisiaj jest nadal silne, mimo słabej znajomości bogatej tematyki jego Listów. Sytuacja Kościoła dzisiaj jest ciężka szczególnie w dużych miastach, które często są obrazem nihilizmu, odchodzenia od Boga. Elementarne zasady wiary wielu wiernych przypomina sobie podczas szczególnych okoliczności: chrzest św., I komunia św., bierzmowanie, sakrament małżeństwa i pogrzeb.
Jest to smutne, ale niestety rzeczywiste…
W tym momencie przychodzi na myśl postać św. Pawła, wyrwanego z odrętwienia, letargu i nienawiści przez Jezusa Chrystusa, który staje się jego wybitnym uczniem i orędownikiem. Św. Paweł skupił swoją działalność na miastach, które podobnie jak dzisiaj były przeważnie kosmopolityczne. Postać Apostoła jest przykładem jak wyrwać się z „nicości świata” (św. Paweł) i wrócić do źródeł naszej tożsamości duchowej i kulturowej. Św. Paweł podkreślał wielokrotnie, że bycie chrześcijaninem, to znaczy być ciągle „w Chrystusie”.
Nauka św. Pawła wprowadza nas wierzących ciągle w krąg relacji z Bogiem. Wiele uwagi na znaczenie postaci Apostoła podczas swojego pontyfikatu poświecił Ojciec św. Benedykt XVI, który ogłosił Rok św. Pawła, wygłosił wiele katechez poświęconych misyjnej działalności Apostoła Narodów.
Na zakończenie artykułu poświęconego wielkiemu misjonarzowi Słowa Bożego, chciałbym zamieścić końcowe motto z Listu do Kolosan:
„Jako więc wybrańcy Boży – święci i umiłowani – obleczcie się w serdeczne miłosierdzie , dobroć, pokorę, cichość, cierpliwość znosząc jedni drugich i wybaczając sobie nawzajem, jeśliby miał ktoś zarzut przeciw drugiemu: jak Pan wybaczy wam, taki wy! Na to zaś wszystko przyobleczcie miłość, która jest więzią doskonałości. A sercami waszymi niech rządzi pokój Chrystusowy, do którego też zostaliście wezwani w jednym Ciele. I bądźcie wdzięczni!” (Kol 3,12-15)
Motto można potraktować także jako testament św. Pawła, przekazany nam w tym trudnym apokaliptycznym czasie!
Henryk Pejchert
