Siły narodowe w przedwojennej Polsce miały duży wpływ na polską inteligencję oraz młodzież. Znamy z historii ogromny wkład stronnictw narodowych oraz ich działaczy w odzyskanie niepodległości w 1918 roku.
Wśród ojców niepodległości znalazło się dwóch wielkich polityków o poglądach narodowych: Roman Dmowski (1864-1939) oraz Ignacy Paderewski (1860-1941). Obaj złożyli podpisy pod końcowym dokumentem Traktatu Wersalskiego, ustalającym ład polityczny po I wojnie światowej. Politycy o orientacji narodowej mieli też ogromny wpływ na powstanie Błękitnej Armii.
Narodowcy, zgodni z zasadami swojego mistrza Romana Dmowskiego, wyznawali zasadę „egoizmu narodowego”, odrzucając uniwersalizm dotyczący mniejszości narodowych. Szczegółowe zasady zarządzania państwem, Dmowski przedstawił w swojej publikacji: „Kościół, Naród, Państwo” z 1927 roku. Podstawową zasadą narodowców była wspólnota narodowa – nadrzędna w stosunku do jednostki oraz podstawą moralną wszelkiej działalności powinny być zasady chrześcijańskie.
Polscy narodowcy tworzyli oraz wchodzili w skład rządów II Rzeczypospolitej. Najbardziej znane są dokonania Władysława Grabskiego, czyli reforma walutowa wprowadzona 1 kwietnia 1924 roku, której celem było zwalczenie hiperinflacji (wprowadzono jednolitą walutę – polskiego złotego). Postać Władysława Grabskiego jest związana z powstaniem Banku Polskiego S.A., 28 kwietnia 1924 roku.
Sytuacja diametralnie się zmieniła w sytuacji społeczno-politycznej Polski po zamachu majowym (1926), dokonanym przez marszałka Józefa Piłsudskiego oraz jego stronników. Chociaż wiele działów gospodarki rozwijało się zadowalająco, w sferze polityki społecznej kraj wchodził w coraz większą stagnację, koterię uzależnień… Obóz sanacyjny (rządowy) zaczął coraz odsuwać narodowców oraz stronnictwa ludowe na margines polityki.
Sanacja rywalizację z narodowcami zaczęła zastępować coraz bardziej zajadłą i nieczystą walką polityczną. Przebywający podczas zamachu majowego za granicą Dmowski szybko powrócił do kraju, rozpoczynając konsolidację ruchu narodowego od serii artykułów w „Gazecie Warszawskiej”, przedstawiając kierunki działań szczególnie w terenie.
Podczas spotkania (latem 1926 roku) Dmowskiego z delegacją młodych działaczy: Tadeuszem Bieleckim, Henrykiem Rossmanem i Zdzisławem Stahlem, podjęto decyzję o przeprowadzenie reorganizacji struktur i zmianę zasad działalności. Po licznych spotkaniach oraz konferencjach podjęto decyzję o powołaniu nowej o ostrej dyscyplinie wewnętrznej organizacji, która miała się przeciwstawić się zaostrzającej się sytuacji politycznej w kraju. W Poznaniu w legendarnym hotelu „Bazar”, 4 grudnia 1926 roku doszło do założenia nowej formacji narodowej – Obozu Wielkiej Polski.
Ogłoszona została Deklaracja Programowa OWP, w której zawarto główne cele organizacji. Celem organizacji miała być organizacja wielkiego narodu w życiu wewnętrznym oraz w stosunkach międzynarodowych. Zdaniem założycieli OWP, polska miała się stać wielkim narodem poprzez stosowanie zasad cywilizacji łacińskiej. Wielki wpływ na linię programowa OWP, obok poglądów Romana Dmowskiego, miała twórczość prof. Feliksa Konecznego oraz katolicka nauka społeczna.
Uzupełnieniem programu Deklaracji, były poczytne publikacje Romana Dmowskiego : „Zagadnienie rządu”, Kościół, Naród, Państwo”. Publikacje Dmowskiego uzupełniały prace Romana Rybarskiego „Polityka i gospodarstwo”, Jerzego Zdziechowskiego „Polityka finansowa”, Bohdana Wasiutyńskiego „Praworządność” oraz Zygmunta Berezowskiego „Polityka zagraniczna”.
OWP kierowała Wielka Rada, w której zasiadali m.in: R. Dmowski, prof. R. Rybarski, T. Bielecki, H. Rossman. Praca organizacyjna w terenie funkcjonowała sprawnie, organizowano wiele zjazdów dzielnicowych. W kwietniu 1927 roku zorganizowano zjazd Ruchu Młodych OWP. Po zjazdach dzielnicowych w Krakowie i Poznaniu zauważono gwałtowny rozrost organizacji. Zaczęto wydawać pisma głoszące program OWP, m.in. „Awangarda”, „Akademik Polski”, „Młody Narodowiec” oraz „Szczerbiec”.
W wyborach do Sejmu w 1928 roku Endecja odniosła słaby wynik (8%), mimo to praca edukacyjna OWP w społeczeństwie przynosiła wiele sukcesów.
Po założeniu przez prof. Rybarskiego Stronnictwa Narodowego (1930) oraz po wejściu w następnych wyborach do Sejmu wielu działaczy OWP, rozpoczęły się represje wobec narodowców skupionych w OWP. Był to okres ogólnych represji skierowanych nie tylko w stronę OWP, ale wszystkich, którzy byli przeciwni polityce sanacji.
Sanacja, obawiając się przybierającego na sile OWP, na początku zakazała działalności organizacji w Wielkopolsce (1932). Ostatecznie decyzją Ministra Spraw Wewnętrznych, OWP został rozwiązany 28 marca 1933 roku.
Henryk Pejchert
