1 marca Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych

Pułkownik Łukasz Ciepliński (1913–1951)

Łukasz Ciepliński „Pług” jest postacią, która stała się symbolem walki Polaków z reżimem komunistycznym w pierwszych latach po zakończeniu II wojny światowej. Ciepliński należał do elity pokolenia wychowanego w II Rzeczypospolitej. Poświęcił życie Polsce, której był wytrwałym obrońcą. Walczył w wojnie obronnej 1939 r. od pierwszych dni walk do kapitulacji Warszawy. Kierował strukturami Armii Krajowej w rejonie Rzeszowa. Włączył się w konspirację antykomunistyczną, stając się z czasem jednym z jej przywódców. Przeszedł okrutne śledztwo, został zamordowany z wyroku sądu komunistycznego, a następnie wymazany z pamięci w czasach PRL. Dziś dzień jego śmierci obchodzony jest jako Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych.

3 maja 2007 r. Łukasz Ciepliński został pośmiertnie odznaczony Orderem Orła Białego przez Prezydenta RP. 1 marca 2013 r. decyzją Ministra Obrony Narodowej otrzymał awans do stopnia pułkownika. Jest patronem jednej z głównych ulic Rzeszowa.

Pułkownik Łukasz Ciepliński (1913–1951) [PDF]

* * *

Rotmistrz Witold Pilecki (1901–1948)

Żołnierz niezłomny, żołnierz wyklęty, żołnierz „Rzeczypospolitej utraconej”, ostatni ułan Rzeczypospolitej, „ochotnik do Auschwitz”, jeden z sześciu najodważniejszych ludzi europejskiego ruchu oporu w czasie II wojny światowej.

Jest symbolem Polski, która – w wyniku działań okupujących ją sowieckiej Rosji i hitlerowskich Niemiec – została bezpowrotnie utracona. Należał do pokolenia urodzonego pod zaborami, którego misją było odzyskanie przez Polskę niepodległości, a gdy to się dokonało – praca dla wielkości wolnej ojczyzny. Pokolenia wychowanego na ciągle żywych tradycjach powstań narodowych i ukształtowanego przez zawołanie „Bóg – honor – Ojczyzna”.

Rotmistrz Witold Pilecki (1901–1948) [PDF]

* * *

Danuta Siedzikówna „Inka” (1928–1946)

Agresja niemiecka i niedługo później agresja sowiecka na Polskę zmieniły życie kilkudziesięciu milionów obywateli II Rzeczypospolitej. Wojna stała się udziałem kolejnego pokolenia – ludzi ukształtowanych w Polsce odrodzonej. O wojnie, walce, poświęceniu dla kraju i narodu uczono ich w szkole. Słyszeli o niej od krewnych, weteranów walk o niepodległość podczas rodzinnych spotkań, uroczystości patriotycznych, a także w organizacjach młodzieżowych i w kościele. W 1939 r. i kolejnych latach przyszło im zmierzyć się z wyzwaniami, dramatami i wyborami, które w normalnych warunkach byłyby uznane za zbyt trudne dla młodych ludzi. Dziesiątki tysięcy z nich zdały jednak egzamin, przed którym postawiło ich życie.

Gdy do Gdańska nadeszła informacja, że Bolesław Bierut nie skorzystał z prawa łaski w sprawie „Inki”, zapadła decyzja o wykonaniu wyroku 28 sierpnia 1946 r. Danuta Siedzikówna nie była jeszcze wtedy pełnoletnia. Ostatnie chwile jej życia wspominał ks. Marian Prusak, który został wezwany, aby udzielić jej ostatniego namaszczenia. Siedzikówna nie zginęła sama. Wraz z nią został rozstrzelany Feliks Selmanowicz „Zagończyk”, przedwojenny żołnierz zawodowy, uczestnik kampanii wrześniowej, który całą okupację służył w oddziałach polskiej konspiracji niepodległościowej. Skazańców sprowadzono do piwnic więzienia karno-śledczego. Byli tam obecni prokurator mjr Wiktor Suchocki, lekarz kpt. Mieczysław Rulkowski. Wyrok miało wykonać kilku żołnierzy uzbrojonych w pistolety maszynowe. Dowodził nimi ppor. Franciszek Sawicki. Za plutonem egzekucyjnym stało kilku funkcjonariuszy UB, którzy lżyli skazańców. Na moment przed śmiercią Siedzikówna i Selmanowicz krzyknęli: „Niech żyje Polska!”. „Inka” dodała jeszcze: „Niech żyje »Łupaszko«!”. Po komendzie „Ognia!” rozległy się strzały. „Zagończyk” i „Inka” nie zginęli od razu, strzałem z pistoletu dobił ich dowódca plutonu egzekucyjnego.(…)

Wydział IV Karny Sądu Wojewódzkiego w Gdańsku postanowieniem z 10 czerwca 1991 r. uznał za nieważny wyrok wydany w sprawie „Inki” pół wieku wcześniej przez gdański WSR, ponieważ – jak stwierdzono w sentencji wyroku – Danuta Siedzikówna działała na rzecz niepodległego bytu państwa polskiego.

Danuta Siedzikówna „Inka” (1928–1946) [PDF]

* * *

Jan Rodowicz „Anoda” (1923 –1949)

Jan Rodowicz „Anoda” to legenda Szarych Szeregów. Nazywano go ułanem batalionu „Zośka”. Był uczestnikiem słynnej akcji pod Arsenałem i wielu innych działań dywersyjnych. Należał do pierwszego pokolenia, które przyszło na świat w wolnej II Rzeczypospolitej i które musiało stoczyć walkę z dwoma okupantami. Był jednym z ludzi, o których przez długie lata mówiło się tylko szeptem…

Jan Rodowicz „Anoda” (1923 –1949) [PDF]

* * *

Stanisław Sojczyński „Warszyc” (1910–1947)

Stanisław Sojczyński „Warszyc”, uczestnik wojny obronnej Polski w 1939 r., zastępca komendanta Obwodu Radomsko Armii Krajowej i szef tamtejszego Kedywu, twórca niepodległościowej organizacji Konspiracyjne Wojsko Polskie, rozstrzelany wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego w Łodzi 19 lutego 1947 r. Komunistyczna propaganda przedstawiała Sojczyńskiego jako „krwawego watażkę”. W rzeczywistości był on znakomitym organizatorem, potrafiącym stworzyć skuteczne i oddane oddziały, zdecydowanym na walkę do końca o swe ideały.

„Darowano nam Polskę i ustanowiono rządy nad Nią, jakbyśmy byli narodem żebraków, jakbyśmy czekali przez sześć lat wielkich zmagań na koniec wojny z założonymi rękami, jakbyśmy nie toczyli najkrwawszych na kuli ziemskiej walk i jakbyśmy nie przerośli naszych rzekomych dobroczyńców gotowością do poświęceń i bohaterstwem. Na świętych ołtarzach Wawru, Oświęcimia, Majdanka, Warszawy, leśnych partyzanckich pobojowisk, spacyfikowanych po barbarzyńsku miast i wsi – dokonano najhaniebniejszej w dziejach profanacji: stworzono sztuczną, jakby w sercach naszych nie żyła prawdziwa, Polskę, która jest usankcjonowaniem wszelkiej podłości, zła i zdrady” – pisał w Rozkazie nr 1 z 3 stycznia 1946 r.

Stanisław Sojczyński „Warszyc” (1910–1947) [PDF]

* * *

Major Hieronim Dekutowski „Zapora” (1918–1949)

Hieronim Dekutowski został odznaczony Krzyżem Walecznych (1945 r.), czterokrotnie Medalem Wojska (1948 r.), Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari (1964 r.; nr 12 660; antydatowany na 1948 r.), Krzyżem WiN (1989 r.), Krzyżem AK (1990 r.) i Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski (2007 r.). Jest również pierwszym kawalerem najwyższego odznaczenia przyznawanego przez Radę Miasta Tarnobrzega – Sigillum Civis Virtuti (1996 r.).

Przez wiele lat miejsce pochówku Hieronima Dekutowskiego i jego żołnierzy było nieznane (symboliczne mogiły majora znajdowały się w Tarnobrzegu i w Lublinie). Dopiero w lecie 2012 r. podczas ekshumacji prowadzonych przez Instytut Pamięci Narodowej odnaleziono ich szczątki w kwaterze „Ł” Cmentarza Wojskowego na Powązkach w Warszawie, tzw. Łączce. O zidentyfikowaniu zwłok mjr. Hieronima Dekutowskiego przez naukowców z Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego powiadomiono na konferencji prasowej 22 sierpnia 2013 r. w Warszawie. 27 września 2015 r. Hieronim Dekutowski wraz ze swoimi żołnierzami został pochowany w Panteonie – Mauzoleum Wyklętych Niezłomnych na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie.

Obecnie w wielu miejscach Lubelszczyzny znajdują się tablice pamiątkowe poświęcone „Zaporze” i jego żołnierzom. W Łosinnie koło Wyszkowa stoi pomnik upamiętniający zrzut z 16/17 września 1943 r. Pomniki „Zapory” znajdują się w Lublinie oraz w Tarnobrzegu. Hieronim Dekutowski jest patronem ulic w Lublinie, Chodlu, Kraśniku, Tarnobrzegu oraz Nysie. Jego imię nosi też gimnazjum nr 9 w Lublinie. W Bełżycach od 2013 r. organizowany jest Rajd mjr. cc Hieronima Dekutowskiego ps. Zapora.

Major Hieronim Dekutowski „Zapora” (1918–1949) [PDF]

* * *

Generał Leopold Okulicki „Niedźwiadek” (1898–1946)

Leopold Okulicki urodził się w rodzinie chłopskiej 12 listopada 1898 r. w Bratucicach koło Okulic w powiecie bocheńskim. Jego rodzicami byli Błażej i Anna z domu Korcyl. Po ukończeniu szkoły powszechnej w Okulicach od 1909 r. uczył się w gimnazjum w Bochni. Tam zetknął się z ideologią i działalnością niepodległościową, które wypełniły jego dalsze życie. Od maja 1913 r. należał do patriotycznych organizacji paramilitarnych, związanych z Józefem Piłsudskim, m.in. Związku Strzeleckiego w Bochni (ukończył kurs podoficerski).

Generał Leopold Okulicki „Niedźwiadek” (1898–1946) [PDF]

* * *

Generał August Emil Fieldorf „Nil” (1895-1953)

Postać gen. Augusta Emila Fieldorfa „Nila” uosabia los Polaka w XX w. Należał do tej garstki, która w szeregach Strzelca przygotowywała się do walki o niepodległość, kiedy większość społeczeństwa nawet nie marzyła o takiej możliwości. Mimo że „krzyczeli, żeśmy stumanieni”, poszedł w bój w szeregach Legionów Józefa Piłsudskiego, by wywalczyć Ojczyźnie wolność.

Oficer Wojska Polskiego, nie załamał się po przegranej kampanii 1939 r., przedostał się na Zachód, do tworzącej się tam armii, a następnie – jako emisariusz Naczelnego Wodza – wrócił do okupowanego kraju. Żołnierz Armii Krajowej, legendarny dowódca Kedywu kierujący działalnością dywersyjną przeciwko okupantowi. Organizator i dowódca antykomunistycznej „NIE”. Zesłany w głąb Związku Sowieckiego, na „nieludzką ziemię”. Aresztowany przez UB, nie dał się złamać w więzieniu. Oskarżony i skazany pod fałszywymi zarzutami. Ofiara mordu sądowego. Żołnierz Niepodległości. Żołnierz bez skazy.

Generał August Emil Fieldorf „Nil” (1895-1953) [PDF]

* * *

Jan Piwnik „Ponury” (1912-1944)

Pułkownik Jan Piwnik „Ponury” vel „Donat” (1912–1944), oficer Wojska Polskiego oraz Policji Państwowej, jeden z najsłynniejszych cichociemnych – spadochroniarzy Armii Krajowej, legendarny dowódca partyzancki z Gór Świętokrzyskich i Nowogródczyzny. Kawaler Orderu Wojennego Virtuti Militari IV i V klasy oraz Orderu Odrodzenia Polski, patron policji w województwie świętokrzyskim.

Jan Piwnik „Ponury” (1912-1944) [PDF]

* * *

Tadeusz Zieliński „Igła” (1927–1948)

Podporucznik Tadeusz Zieliński „Igła” (1927–1948) był jednym z najbardziej zdeterminowanych żołnierzy antykomunistycznego podziemia w regionie radomskim. O żadnej innej zbrojnej grupie funkcjonującej w latach 1947–1948 w tym regionie nie mówiono w kręgach władzy komunistycznej z taką obawą i respektem jak o oddziale „Igły”. „Pozostała nam walka – aż do ostatka” – pisał ppor. Zieliński w odezwie we wrześniu 1947 r.

Tadeusz Zieliński „Igła” (1927–1948) [PDF]

* * *

Adolf Pilch „Góra”, „Dolina” (1914-2000)

Adolf Pilch, używający w konspiracji pseudonimów „Pistolet”, „Góra” i „Dolina”, uważany do dziś za jednego z najlepszych polskich partyzantów i zagończyków czasu II wojny światowej.

Adolf Pilch „Góra”, „Dolina” (1914-2000) [PDF]

* * *

Andrzej Rudolf Czaykowski „Garda” (1912-1953)

Major Andrzej Czaykowski „Garda”, oficer 1 Pułku Ułanów Krechowieckich, który we wrześniu 1939 r. walczył z oboma najeźdźcami. Więzień sowieckich łagrów i niemieckich kacetów, żołnierz ZWZ i AK, cichociemny, dowódca batalionu w powstaniu warszawskim, emisariusz rządu RP na uchodźstwie, który w październiku 1953 r. został stracony w więzieniu mokotowskim

Andrzej Rudolf Czaykowski „Garda” (1912-1953) [PDF]

* * *

Ewa Matuszewska „Mewa” (1919-1944)

Ewa Matuszewska – harcerka, wioślarka, pilot szybowcowy, narciarka, kobieta odważna, pełna pasji. Członek Kedywu Komendy Głównej AK i oddziału „Agat-Pegaz”, uczestniczka akcji bojowych. Studentka medycyny na tajnych kompletach. Niestrudzenie niosła pomoc rannym na barykadach płonącej Warszawy jako sanitariuszka. Rozstrzelana przez Niemców w wieku dwudziestu pięciu lat na jednej z redut Mokotowa.

Ewa Matuszewska „Mewa” (1919-1944) [PDF]

* * *

Henryk Lewczuk „Młot” (1923-2009)

Henryk Lewczuk ps. „Młot”, przedwojenny harcerz, podchorąży AK i oficer Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”, dowódca największego oddziału partyzanckiego w Obwodzie WiN Chełm. Od 1941 do 1947 r. nieprzerwanie walczył z okupantem niemieckim, a następnie sowieckim, odbijał aresztowanych, likwidował funkcjonariuszy komunistycznego aparatu represji oraz jego agenturę. W maju 1946 r. jego oddział brał udział w ataku na Hrubieszów i uwolnieniu więźniów z miejscowego PUBP. Po ujawnieniu w marcu 1947 r., ścigany przez komunistów, musiał wyemigrować z kraju i osiadł na stałe we Francji. Po powrocie do Polski w 1992 r. zaangażował się w działalność polityczną. Był współorganizatorem Ruchu Odbudowy Polski, wiceprzewodniczącym Rady Miejskiej w Chełmie, radnym Sejmiku Województwa Lubelskiego, a w latach 2001–2005 posłem na Sejm RP. Zmarł w 2009 r. w Chełmie.

Henryk Lewczuk „Młot” (1923-2009) [PDF]

* * *

Stefan Głogowski „Józef” (1910-1948)

Stefan Głogowski „Józef’ urodził się w 1910 r. w Dortmundzie, ale całe swoje młodzieńcze i dorosłe życie związał z Polską. Absolwent Szkoły Podchorążych Artylerii w Toruniu, w 1939 r. walczył w kampanii polskiej. W czasie okupacji niemieckiej związany z Narodową Organizacją Wojskową, a następnie Armią Krajową, dosłużył się stopnia kapitana. Po zakończeniu działań wojennych zorganizował Ruch Oporu Armii Krajowej na ziemi grójeckiej i kierował niniejszymi strukturami. Władze komunistyczne skazały Stefana Głogowskiego na wyrok śmierci, który został wykonany.

Stefan Głogowski „Józef” (1910-1948) [PDF]

* * *

Podporucznik Kazimierz Chmielowski „Rekin” (1925–1950)

Kazimierz Chmielowski – jeden z najdzielniejszych żołnierzy antykomunistycznego podziemia niepodległościowego. Mord „Rekina” – bo taki przyjął pseudonim w konspiracji – miał miejsce 1 kwietnia 1950 r. w białostockim więzieniu. Chmielowski walkę o wolną Polskę rozpoczął już w 1943 r., gdy jako ochotnik wstąpił do oddziału Gracjana Fróga „Szczerbca”. Z 3. Wileńską Brygadą AK przeszedł cały szlak bojowy. Za męstwo został odznaczony Krzyżem Walecznych. Gdy w 1944 r. Wileńszczyznę podbili Sowieci, „Rekin” (gdy leżał ranny w szpitalu) został aresztowany i wywieziony w lipcu do Kaługi. Zdołał zbiec z niewoli i w maju 1945 r. dotarł do Białegostoku. Europa wtedy świętowała zakończenie wojny. Chmielowski 9 maja wstąpił do 5. Wileńskiej Brygady AK, formacji walczącej z sowieckim okupantem. Bił się z komunistami do września 1945 r. Po rozwiązaniu oddziału nie zrezygnował z konspiracji. Wstąpił w szeregi Narodowego Zjednoczenia Wojskowego kontynuując walkę partyzancką. Dowodził 3. Wileńską Brygadą NZW i na jej czele odniósł wiele spektakularnych zwycięstw. Dowodził z brawurą, a zarazem rozsądnie i odpowiedzialnie. Podobny tu był do podporucznika Zdzisława Badochy „Żelaznego”. Po zaprzestaniu walki zbrojnej Kazimierz Chmielowski opuścił Białostocczyznę, podejmując próbę życia w warunkach nowej okupacji. Rozpoczął studia, zakochał się… Wszystko to brutalnie przekreślili komunistyczni siepacze. W grudniu 1948 r. „Rekina” aresztował UB. Był podczas śledztwa torturowany, ale zachował pełną godności postawę. Potem czerwoni mordercy w sędziowskich togach skazali go na śmierć i zabili. Ubowcy aresztowali także jego ojca – Maksymiliana Chmielowskiego – którego w grudniu 1949 r. zamęczyli w białostockim więzieniu. Sam „Rekin” walczył do końca – tuż przed wykonaniem wyroku pobił jeszcze swojego kata. Kazimierz Chmielowski był polskim patriotą. Cieszył się szacunkiem przełożonych, kolegów oraz podkomendnych. Był lubiany, pełen pozytywnej energii, ciekawy świata – nie miał szans życia w komunistycznej rzeczywistości, co potwierdził tragiczny finał jego żywota.

Podporucznik Kazimierz Chmielowski „Rekin” 1925–1950) [PDF]

Redakcja